فارسی نهم

فعل مضارع استمراری یا مضارع مستمر یا مضارع ملموس از ترکیب «بن مضارع کمکی «دار» + شناسه + مضارع اخباری فعل اصلی» ساخته می‌شود و وقوع کاری در زمان حال، به زودی یا در آینده ناتمام را نشان می‌دهد. برای مثال، فعل «داریم می‌نویسیم» فعل مضارع استمراری نوشتن است و انجام این عمل در زمان حال را نشان می‌دهد. در …

فعل جزئی از جمله است که معنا را کامل می‌کند و در زمان‌ها و شخص و شمارهای معینی صرف می‌شود. برای مثال، واژه «رفتیم» در جمله «من و علی به خانه رفتیم.»، فعل است. در اغلب موارد، فعل در انتهای جمله می‌آید اما دانستن این نکته برای شناسایی فعل کافی نیست. برای تشخیص فعل باید با نقش و کاربرد فعل …

ضمیر مبهم یا اسم مبهم مانند سایر ضمایر، جانشین اسم‌ها می‌شود اما تفاوت آن با سایر ضمیرها در معنای آن است. وقتی واژه‌هایی مانند «هر، همه، هیچ، هرکس، همه‌چیز، دیگر، برخی، بعضی و…» بدون اسمی دیگر که وابسته آن باشند در جمله بیایند، ضمیر مبهم محسوب می‌شوند. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم ضمیر مبهم چیست و چه …

صفت لیاقت یکی از انواع صفات بیانی است و معنای لیاقت و شایستگی در چیزی را به موصوف خود می‌دهد. برای مثال، صفت لیاقت «خواندنی» در گروه اسمی «کتاب خواندنی» نشان‌دهنده شایستگی «کتاب» برای «خواندن» است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم صفت لیاقت چیست و انواع صفت لیاقت، ساختار اصلی، جایگاه و نقش دستوری‌ آن را با …

صفت نسبی نوعی از صفات بیانی است که با پسوند ساخته می‌شود و موصوف خود را به چیزی یا مکانی یا شخصی نسبت می‌دهد. برای مثال در ترکیب وصفی «مرد شیرازی»، کلمه «شیرازی» صفتی نسبی است که از ترکیب «شیراز + ی» ساخته شده و موصوف خود (مرد) را به شهر شیراز نسبت داده است. از ترکیب اسم، صفت و …

به واژه‌هایی که به چگونگی، مکان، زمان، فاعلیت و مفعولیت دلالت و هسته‌ی یک گروه اسمی را توصیف می‌کنند، صفت بیانی می‌گوییم. برای مثال واژه «زیبا» در گروه اسمی «گل زیبا»، صفت بیانی است. صفت‌های بیانی معمولاً وابسته پسینی هستند یعنی با کسره به هسته اضافه می‌شوند اما ممکن است وابسته پیشینی نیز باشند. در این مطلب از مجله فرادرس …

اگر واژه‌هایی مانند «همه، هیچ، فلان، قدری، برخی، چند، دیگر و…» قبل از یک اسم یا گروه اسمی قرار بگیرند، صفت مبهم هستند. برای مثال در جمله «چند کتاب خریدم.» کلمه «چند»، صفت مبهمی برای اسم «کتاب» است. صفات مبهم از نظر مفهوم، ساختار و از نظر جایگاه در گروه اسمی به انواعی تقسیم می‌شوند که آن‌ها را توضیح می‌دهیم. …

۷۴۴۵۹ بازدید آخرین به‌روزرسانی: ۲۴ شهریور ۱۴۰۳ زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه تلمیح در لغت به معنای با گوشه چشم اشاره کردن و در ادبیات آرایه‌ای ادبی است. اگر در شعری به داستان، آیه‌ای از قرآن، احادیث و… اشاره شود، آرایه تلمیح ساخته می‌شود. داستان‌هایی که شاعر به‌ آن‌ها اشاره می‌کند، می‌تواند تاریخی، افسانه‌ای اساطیری، قرآنی، مذهبی و… باشد. برای مثال، …

صفت‌های سنجشی در واقع همان صفت‌های تفضیلی و صفت‌های عالی هستند که برای مقایسه و سنجیدن موصوف با پدیده‌های دیگر به کار می‌روند. برای ساخت صفت‌های سنجشی از پسوندهای «تر» و «ترین» استفاده می‌‌شود. با مطالعه بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس، در عین حال که می‌آموزید صفت سنجشی چیست، کاربردها، ساختار و روش تشخیص این نوع صفت‌ را نیز با مثال …

تضاد یا طباق یا مطابقه یا تطبیق یا تکافو، یکی از آرایه‌های معنوی زبان فارسی است و در جایی وجود دارد که دو یا چند واژه از نظر معنایی، برعکس هم هستند. برای مثال، در مصرع «زشت و زیبا و گل و خار نمی‌دانم چیست» از «صائب تبریزی»، بین واژه‌های «زشت و زیبا» و واژه‌های «گل و خار» آرایه تضاد …

۸ بازدید آخرین به‌روزرسانی: ۶ شهریور ۱۴۰۳ زمان مطالعه: ۱۱ دقیقه مفعول یکی از نقش‌های دستوری جمله است که فعل جمله بر روی آن انجام یا واقع می‌شود. برای پیدا کردن مفعول در جمله، کافی است «را مفعولی» را پیدا کنیم و یا قبل از فعل جمله خود، پرسش «چه‌کسی / چه‌چیزی را؟» قرار بدهیم. برای مثال در جمله، «کتابی …

«وابسته‌های پیشین» کلمه‌هایی هستند که در گروه‌های اسمی، قبل از هسته گروه می‌آیند و به آن وابسته می‌شوند. انواع وابسته های پیشین شامل این مواردند: «صفت پرسشی»، «صفت اشاره»، «صفت تعجبی»، «صفت شمارشی»، «صفت برترین یا عالی»، «صفت مبهم»، «شاخص» و «یک» نکره. در بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس، در عین حال که انواع وابسته های پیشین را معرفی …

وند تصریفی، تکواژی وابسته است که به واژه‌ها اضافه می‌شود و بدون ساخت کلمه‌ای جدید یا ایجاد تغییر در معنا و طبقه دستوری آن واژه، آن را در حالت متفاوتی صرف می‌کند. برای مثال، در واژه «بدترین»، وند تصریفی «ترین» به صفت «بد» اضافه شده و حالت نحوی این صفت را به صفت عالی تبدیل کرده است. اما این وند …

هَجْوْ واژه‌ای عربی است و معنای آن، «بیان کردن عیب‌های کسی و سرزنش و نفرین او» است. در ادبیات فارسی، هجو، سبکی ادبی است که محتوای آن نقد گزنده، توهین و سرزنش دیگران است. برای مثال، شاعرانی چون «انوری» و «یغمای جندقی» هجوسرایی می‌کرده‌اند. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم هجو چیست و چه انواعی دارد. همچین تفاوت …

اگر در یک بیت یا جمله معمولی، از دو واژه استفاده کنیم که نوعی تناسب و ارتباط میان آن‌ها برقرار است، آرایه تناسب به وجود می‌آید. برای مثال در جمله «پس به این سبب به عالم آب و خاک افتاد.» از «غزالی»، بین دو واژه «آب» و «خاک» آرایه تناسب وجود دارد. کاربرد این آرایه، بالا بردن ارزش معنایی سخن …

«وابسته‌ها» کلمه‌هایی هستند که در گروه‌های اسمی، قبل و بعد از هسته قرار می‌گیرند و به آن وابسته می‌شوند. اگر وابسته‌ها قبل از هسته قرار داشته باشند، «وابسته پیشین» نامیده می‌شوند و اگر بعد از هسته بیایند، آن‌ها را «وابسته پسین» می‌نامیم. به‌طور مثال، در گروه اسمی «همه کتاب‌فروشی‌هایِ شهر»، کلمه «کتاب‌فروشی» هسته است. «همه» قبل از این کلمه آمده، بنابراین …

از واو عطف برای ایجاد پیوند بین دو یا چند اسم و گروه اسمی استفاده می‌کنیم. با این کار، نقش دستوری اسم‌های بعد از حرف واو، معطوف و وابسته به اسم قبل از آن می‌شود. برای مثال در جمله «علی و سهراب رفتند.»، اسم «سهراب» با واو عطف به اسم «علی» معطوف شده و به‌تبعیت از آن، نقش فاعلی گرفته …

شبه جمله‌ها واژه یا مجموعه‌ای از واژه‌ها هستند که بدون داشتن فعل، معنای یک جمله کامل را به مخاطب منتقل می‌کنند. برای مثال، عبارت «ساکت!» به‌تنهایی یک شبه جمله است زیرا معنای جمله کامل «ساکت باش.» را نشان می‌دهد. اصوات و مناداها مهم‌ترین انواع شبه جمله هستند. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم شبه جمله چیست و انواع …

وندها، تکواژهایی معنی‌ساز هستند که با اضافه‌شدن به واژه‌ها یا تکواژ‌های دیگر، معنی یا نقش دستوری آن‌ها را تغییر می‌دهند. برای مثال، اسم «کار» با اضافه‌شدن وند «هم» به ابتدای آن، تبدیل به صفت «همکار» می‌شود و معنا و طبقه دستوری آن از اسم به صفت تغییر می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم وند چیست و انواع …

واژه‌های مشتق یا واژه‌های وندی یکی از انواع واژه‌ها هستند که از ترکیب یک بخش مستقل و معنادار با یک یا چند وند ساخته می‌شوند. این واژه‌ها در دسته کلمه‌های غیرساده قرار می‌گیرند. به‌طور مثال، کلمه «دسته» نوعی واژه مشتق یا وندی است، چون در ساختار آن از یک واژه مستقل (دست) و یک وند (‍ـه) استفاده شده است. در …

نهاد نقشی است که سایر اجزای جمله، حاوی توضیحی درباره آن هستند. نهاد می‌تواند اسم، صفت، گروهی اسمی، ضمیر و.. باشد. برای مثال در جمله «سارا مهربان است.»، اسم «سارا» نهادی است که بقیه جمله، «مهربان بودن» او را بیان می‌کند. نهادها دارای انواعی چون فاعل، مسندالیه، اختیاری و اجباری هستند و ممکن است بعضی از آن‌ها از جمله حذف …

۷ بازدید آخرین به‌روزرسانی: ۱۹ تیر ۱۴۰۳ زمان مطالعه: ۶ دقیقه جناس تام یا همسان آرایه‌ای ادبی است و منظور از آن آوردن واژه‌هایی کاملاً یک‌شکل با معنای متفاوت در شعر یا نثر است. برای مثال در جمله «شیر جوان از شیر مادرش تغذیه می‌کند.» جناس تام وجود دارد چون «شیر» اول به معنای حیوان شیر و «شیر» دوم به …

ردیف‌ها واژه‌های کاملاً مشابهی هستند که در انتهای مصرع‌های یک بیت قرار می‌گیرند و علاوه بر ظاهر کاملاً یکسان، معنای یکسانی نیز می‌دهند. مهم‌ترین کابرد ردیف در شعر، آهنگین کردن آن است و واژه‌های مختلفی در زبان فارسی وجود دارند که از آن‌ها می‌توانیم به عنوان ردیف شعر استفاده کنیم. یعنی ردیف، انواعی چون فعلی، اسمی، صفتی، قیدی و… دارد. …

۸ بازدید آخرین به‌روزرسانی: ۱۱ تیر ۱۴۰۳ زمان مطالعه: ۸ دقیقه قید زمان، کلمه یا گروهی از کلمات است که زمان وقوع فعل جمله یا زمان پذیرفتن یک حالت در جمله‌های اسنادی را مشخص می‌کند. برای مثال در جمله «دیروز در مدرسه بودیم.» کلمه «دیروز» قید زمان است. با حذف کردن قیدهای جمله، مشکلی در معنای آن جمله ایجاد نمی‌شود. …

جمله امری یکی از انواع جمله از نظر مفهوم است که در آن، انجام یا عدم انجام کاری (فعل) یا پذیرفتن و نپذیرفتن حالتی از کسی درخواست می‌شود. برای مثال جمله «به خانه مادربزرگ برو.» جمله‌ای امری است که در آن، انجام فعل «رفتن»، درخواست شده است. در این مطلب از مجله فرادرس با مثال‌های متنوع یاد می‌گیریم که جمله …

سجع یک واژه عربی است که معنای آواز کبوتر می‌دهد. در ادبیات فارسی، آرایه‌ای ادبی است و در جایی وجود دارد که در جمله‌های یک نثر یا نظم (شعر) از کلمات هم‌وزن یا هم‌قافیه (یا هر دو) استفاده شود. مانند عبارت «الهی نام تو ما را جواز، مهر تو ما را جهاز» از خواجه عبدالله انصاری که در آن، کلمه‌های …

اسم مصغر، یعنی اسمِ کوچک شده، پس هر اسمی که مفهوم کوچکی را برساند، اسم مصغر است. اسم‌های مصغر با اضافه شدن پسوندهای کوچک کننده مانند «چه» و «-َ ک» به اسم‌ها، ساخته می‌شوند. برای مثال، اسم «باغچه» اسم مصغری است که از اضافه شدن پسوند «چه» به اسم «باغ»، ساخته شده است. در این مطلب از مجله فرادرس با …

اسم‌های فارسی از نظر ساختمان کلمه به دو نوع جامد و مشتق تقسیم می‌شوند. اسم جامد مانند «دل» از یک جزء تشکیل شده و بن افعال در ساختارش وجود ندارد. اما در ساختار اسم مشتق مانند اسم «نوازنده (نواز + -َ نده)» که از دو یا چند جزء تشکیل می‌شود، می‌تواند بن فعل نیز وجود داشته باشد. در این مطلب …