ادبیات متوسطه

ردیف‌ها واژه‌های کاملاً مشابهی هستند که در انتهای مصرع‌های یک بیت قرار می‌گیرند و علاوه بر ظاهر کاملاً یکسان، معنای یکسانی نیز می‌دهند. مهم‌ترین کابرد ردیف در شعر، آهنگین کردن آن است و واژه‌های مختلفی در زبان فارسی وجود دارند که از آن‌ها می‌توانیم به عنوان ردیف شعر استفاده کنیم. یعنی ردیف، انواعی چون فعلی، اسمی، صفتی، قیدی و… دارد. …

۸ بازدید آخرین به‌روزرسانی: ۱۱ تیر ۱۴۰۳ زمان مطالعه: ۸ دقیقه قید زمان، کلمه یا گروهی از کلمات است که زمان وقوع فعل جمله یا زمان پذیرفتن یک حالت در جمله‌های اسنادی را مشخص می‌کند. برای مثال در جمله «دیروز در مدرسه بودیم.» کلمه «دیروز» قید زمان است. با حذف کردن قیدهای جمله، مشکلی در معنای آن جمله ایجاد نمی‌شود. …

اسطوره‌ها روایت‌هایی هستند که مردم در دوران باستان برای درک مفهوم هستی و جهان خود، ساخته‌اند پس ریشه در گذشته‌ای دارد که مردم آن را واقعی می‌پنداشتند اما برای انسان امروزی واقعیت ندارد. برای مثال، بخش نخست «شاهنامه» فردوسی که از دوران کیومرث تا پادشاهی فریدون را در بر دارد، اساطیری است. شناخت اسطوره‌ها برای شناخت فرهنگ ملت‌های مختلف بسیار …

جمله معترضه یا میان‌جمله در ضمن جمله اصلی به کار می‌رود و مفاهیمی مانند دعا و نفرین یا توضیحی درباره یکی از اجزای جمله اصلی را در بردارد و با حذفش، هیچ نقصی در معنای جمله اصلی، ایجاد نمی‌شود. برای مثال در جمله «صائب که مشهورترین شاعر سبک هندی است، تک‌بیت‌های زیبایی سروده است.» جمله معترضه «که مشهورترین شاعر سبک …

هرگاه شاعر یا نویسنده در شعر یا نوشته خود از کلمه‌ای استفاده کند که دو معنی متفاوت دارد، به‌طوری که یکی از معانی آن، مقصود اصلی شاعر باشد و معنی دیگر کلمه با کلمه دیگری در همان بیت یا جمله تضاد داشته باشد، آرایه ایهام تضاد شکل می‌گیرد. ایهام تضاد در حقیقت یکی از انواع آرایه ایهام است. به‌طور مثال …

نثر مسجع یا نثر آهنگین نوعی نثر است که در آن، کلمه‌های هم‌قافیه و هم‌وزن یا یکی از این‌ها به کار رفته است و به این دلیل حالتی شعرگونه پیدا کرده است. مانند «خزانه مروت و شفقت بود.» از «عطار» که در آن، دو کلمه «مروت» و «شفقت» هم‌وزن و هم‌قافیه هستند و سجع ساخته‌اند. در این مطلب از مجله …

جمله امری یکی از انواع جمله از نظر مفهوم است که در آن، انجام یا عدم انجام کاری (فعل) یا پذیرفتن و نپذیرفتن حالتی از کسی درخواست می‌شود. برای مثال جمله «به خانه مادربزرگ برو.» جمله‌ای امری است که در آن، انجام فعل «رفتن»، درخواست شده است. در این مطلب از مجله فرادرس با مثال‌های متنوع یاد می‌گیریم که جمله …

حسن تعلیل یکی از صنایع ادبی معنوی در ادبیات فارسی است و به این معناست که شاعر در کلام خود از یک علت غیرواقعی اما ادبی و هنری استفاده کند. به‌طور مثال، شاعر در بیت «پیش دهنت پسته ز تنگی زده لاف/ زان است که هرکس دهنش پاره کند» برای روش باز کردن پسته، یک علت غیرعلمی آورده، اما توانسته …

«قالب غزل» و «قالب قصیده» هر دو از قالب‌های رایج شعر فارسی هستند که از نظر دوره شکل‌گیری، تعداد ابیات، موضوع اصلی و مخاطب تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. البته بین این قالب‌ها شباهت‌هایی هم دیده می‌شود. به‌طور مثال، این قالب‌ها در محل قرارگیری کلمه‌های قافیه به یکدیگر شباهت دارند. در این مطلب از مجله فرادرس، توضیح می‌دهیم که تفاوت …

جمله پرسشی یکی از انواع جمله از نظر مفهوم است که معنای کلی آن، مطرح کردن سؤالی درباره یکی از اجزای جمله یا چیز دیگری است. مانند جمله «امروز مدرسه تعطیل است؟» که برای پرسیدن یک سؤال، مطرح شده است. این جمله با انواع دیگر مفهوم جمله یعنی جمله‌های خبری، عاطفی و امری تفاوت دارد. در این مطلب از مجله …

جمله‌های اسنادی، جمله‌هایی هستند که در ساختارشان از فعل‌های اسنادی مانند «است، بود، شد، گشت، گردید و… » استفاده شده است. این جمله‌ها برای بیان انجام یک فعل یا کار خاص به کار نمی‌روند بلکه برای نسبت دادن صفت و حالتی به نهاد جمله که نوعی اسم است، استفاده می‌شوند. برای مثال جمله «علی رفت.» برای بیان انجام فعل خاص …

جمله نقل قول، جمله‌ای است که داخل گیومه یعنی   قرار می‌گیرد و حاوی سخنی از کسی است. این سخن می‌تواند جمله‌ای معروف یا جمله‌ای از فردی مشهور باشد یا سخن هر انسان معمولی که کسی بخواهد آن سخن را برای دیگران، روایت و نقل کند. برای مثال در عبارت «مادرم گفت: بیا شام بخوریم.» جمله «بیا شام بخوریم.» جمله …

جمله‌های مستقل که یک معنا و مفهوم کامل را به مخاطب خود منتقل می‌کنند، یا ساده هستند یا مرکب. در ساختار جمله ساده، یک فعل و در ساختار جمله مرکب بیش از یک فعل وجود دارد. برای مثال جمله «مینا می‌آید.» جمله ساده و جمله «اگر دختر خوبی باشی مینا می‌آید.» جمله‌ای مرکب است. جمله‌های مرکب از یک جمله هسته …

چه در ادبیات کهن و چه در دوره معاصر، برای سرودن شعرهای فارسی از قالب‌های متنوعی استفاده می‌شود. قالب‌ها همان ساختار و شکل ظاهری شعرها هستند که محل قرار گرفتن قافیه‌ها را نشان می‌دهند. از میان رایج‌ترین قالب‌های شعر فارسی می‌توان به قصیده، غزل، مثنوی، قطعه، نیمایی و… اشاره کرد. هر کدام از انواع قالب شعر، برای بیان موضوع‌های خاصی …

جمع مکسر یا جمع بی‌قاعده نوعی از جمع در عربی است که کلمه‌ها با حروف جمع مانند «ون» یا «ین» به حالت جمع تبدیل نشده‌اند بلکه تبدیل آن‌ها به حالت جمع، با شکستن ساختار آن‌ها اتفاق افتاده است. مانند جمع مکسر «امراض» که از اسم «مرض» ساخته شده است و معنای «بیماری‌ها» می‌دهد. در این مطلب از مجله فرادرس با …

جمله عاطفی یا هیجانی یا احساسی، دربردارنده احساسات و عواطف مختلف است و حس‌هایی مانند تعجب، شادی، غم، افسوس و… را نشان می‌دهد. برای مثال، جمله «چه گل های زیبایی!» جمله‌ای عاطفی است که احساس تعجب و شگفتی را نشان می‌دهد. در انتهای جمله‌های عاطفی، علامت تعجب (!) قرار می‌گیرد. در این مطلب از مجله فرادرس با مثال‌های مختلفی یاد …

اسم مصغر، یعنی اسمِ کوچک شده، پس هر اسمی که مفهوم کوچکی را برساند، اسم مصغر است. اسم‌های مصغر با اضافه شدن پسوندهای کوچک کننده مانند «چه» و «-َ ک» به اسم‌ها، ساخته می‌شوند. برای مثال، اسم «باغچه» اسم مصغری است که از اضافه شدن پسوند «چه» به اسم «باغ»، ساخته شده است. در این مطلب از مجله فرادرس با …

اسم‌های فارسی از نظر ساختمان کلمه به دو نوع جامد و مشتق تقسیم می‌شوند. اسم جامد مانند «دل» از یک جزء تشکیل شده و بن افعال در ساختارش وجود ندارد. اما در ساختار اسم مشتق مانند اسم «نوازنده (نواز + -َ نده)» که از دو یا چند جزء تشکیل می‌شود، می‌تواند بن فعل نیز وجود داشته باشد. در این مطلب …

شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان، به‌ویژه در ادبیات کهن، برای زیباسازی کلام خود از آرایه‌ها و صنایع ادبی بهره می‌گرفتند. صنایع ادبی که از آن با عنوان «صنایع بدیع» هم یاد می‌شود، ترفندهایی هستند که شاعران و نویسندگان به کمک آن‌ها، ظاهر یا معنای کلام خود را زیباتر جلوه می‌دهند. آرایه‌ها و صنایع ادبی به دو دسته «صنایع لفظی» و «صنایع …