مهارت همدلی چیست؟ — تعریف و مثال + روش های افزایش مهارت – فرادرس

بسیاری از اوقات، اطرافیان ما با مشکلات و احساسات گوناگونی روبه‌رو می‌شوند که نیاز دارند ما با آن‌ها همراهی کنیم. در این مواقع، احتمالا از خود می‌پرسیم که چطور می‌توانیم به بهترین شکل به عزیزان خود کمک کنیم. همدلی کردن، مفیدترین کاری است که در این شرایط از دست ما برمی‌آید. بنابراین، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که به ارتقای روابط اجتماعی و سلامت روان انسان کمک می‌کند، مهارت همدلی است. در این مقاله از مجله فرادرس ابتدا توضیح می‌دهیم مهارت همدلی چیست و تقویت آن چه فوایدی دارد؛ سپس، به تفاوت‌ همدلی و همدردی می‌پردازیم. در گام بعدی، نشانه‌های همدلی و انواع همدلی را توضیح می‌دهیم و بیان می‌کنیم چطور می‌توانیم مهارت همدلی را در خود، کودکان و محیط کار افزایش دهیم. تمامی این مراحل با مثال‌های ملموس و کاربردی همراه هستند تا به درک بهتر این مهارت کمک کنند. در آخر، چند کتاب مفید در این زمینه معرفی می‌کنیم.

مهارت همدلی چیست؟

«مهارت همدلی» (Empathy) به معنای توانایی درک احساس‌ و تجربه‎‌های دیگران است؛ یعنی بتوانیم هیجان‌ها و دیدگاه دیگران را به طور عمیق و واقعی درک کنیم، حتی اگر خودمان در موقعیت مشابهی نباشیم. برای چنین کاری، لازم است قادر باشیم دنیا را از چشم دیگری ببینیم، متوجه شویم او چه شرایطی را پشت سر گذاشته و اکنون چه احساسی را تجربه می‌کند. همچنین، برای همدلی کردن با دیگری، باید نشان دهیم متوجه شرایط او هستیم و از او حمایت می‌کنیم.

برای مثال، فرض کنید یکی از دوستان شما به تازگی شغل خود را از دست داده و از این موضوع ناراحت و نگران است. خیلی از افراد در این شرایط فقط می‌گویند «نگران نباش، شغل دیگری پیدا می‌کنی.» یا «مثبت فکر کن، این هم می‌گذرد.» اما اگر می‌خواهید در این مثال با دوست خود همدلی کنید، می‌توانید بگویید: «می‌دونم که از دست دادن شغل می‌تونه چقدر سخت و ناامیدکننده باشه. اگه می‌خوای در این مورد صحبت کنی یا نیاز به کمک داری، من اینجا هستم. ما می‌تونیم با هم به دنبال راه‌حل باشیم و ببینیم چه کاری می‌شه انجام داد.». در حالت دوم، شما به احساسات او اهمیت داده‌اید و نشان داده‌اید که واقعا شرایط او را درک می‌کنید.

چرا همدلی مهم است؟‌

همدلی کردن فواید بسیار زیادی دارد. در درجه اول، مهارت همدلی می‌تواند به بهبود روابط کمک کند زیرا درک عمیق‌ احساس دیگران باعث تقویت روابط و کاهش تنش‌ها می‌شود. برای مثال، فرض کنید شما و همسرتان بر سر موضوعی اختلاف نظر دارید. اگر در این موقعیت همدلی داشته باشید، می‌توانید خود را جای او بگذارید و از دیدگاه او به موضوع نگاه کنید. این کار باعث می‌شود او احساس کند که درکش می‌کنید و به احساساتش احترام می‌گذارید، پس با اشتیاق بیشتری برای پیدا کردن راه‌حل مشترک تلاش می‌کند اما اگر همدلی در کار نباشد، این اختلاف نظر ممکن است به فاصله بین شما منجر شود چراکه هر دو طرف فکر می‌کنند که دیگری به احساس‌ها و نیازهای او بی‌توجه است.

همچنین، همدلی می‌تواند منجر به افزایش کمک‌رسانی به دیگران و در نتیجه، ارتقای سطح سلامت روانی در جامعه ‌شود. فرض کنید یکی از همسایه‌های شما دچار بیماری شده و نیاز به کمک دارد. با داشتن مهارت همدلی، شما متوجه می‌شوید که او در چه شرایط سختی قرار دارد و به او پیشنهاد کمک می‌دهید. مثلا بخشی از خریدهای او را به عهده می‌گیرید یا در انجام کارهای خانه به او کمک می‌کنید. این عمل به او احساس حمایت شدن می‌دهد، از مشکلات او می‌کاهد و علاوه بر این، باعث شکل‌گیری پیوند اجتماعی و اعتماد در جامعه می‌شود.

تفاوت همدلی و همدردی چیست؟

برخی از افراد همدلی را با «همدردی» (Sympathy) اشتباه می‌گیرند اما همدلی و همدردی تفاوت‌های عمده دارند. برای مثال، طبق تعریف انجمن روانشناسی آمریکا، تعریف هر یک از این دو به شرح زیر است.

• همدلی: همدلی به معنی «درک یک فرد از دیدگاه خود آن فرد (به جای دیدگاه خودمان) یا تجربه احساس‌ها، ادراک‌ها و افکار آن شخص» است.
• همدردی: همدردی به معنی «احساس نگرانی یا شفقت ناشی از آگاهی از رنج یا اندوه دیگری» است.

همچنین، مهارت همدلی و همدردی در چهار زمینه با یکدیگر متفاوت هستند. در ادامه هر یک از این زمینه‌ها را با مثال توضیح می‌دهیم.

۱. تفاوت مهارت همدلی و همدردی در عمق درک احساس‌های دیگری

همدردی به معنای احساس ناراحتی برای دیگری، بدون تجربه کامل احساس‌های او است. به عنوان مثال، وقتی می‌شنوید که دوست‌تان عزیزی را از دست داده، با گفتن «تسلیت می‌گم.» همدردی خود را نشان می‌دهید اما به طور کامل سوگ او را تجربه نمی‌کنید. از سوی دیگر، همدلی به معنای داشتن درکی عمیق‌تر و تلاش برای تجربه کردن همان احساس‌ها از دیدگاه فرد دیگر است. در نتیجه، ارتباط عاطفی ژرف‌تری ایجاد می‌کند. برای مثال، در همدلی کردن به جای اینکه فقط تسلیت بگویید، ممکن است بگویید: «می‌تونم تصور کنم چقدر این موضوع برای تو سخته. من در کنار تو هستم تا هر طور که نیاز داری از تو حمایت کنم.». این نوع بیان همدلانه احساس تجربه مشترک را به وجود می‌آورد و به تقویت روابط نزدیک کمک می‌کند.

۲. تفاوت مهارت همدلی و همدردی در زاویه دید 

همان‌طور که اشاره کردیم، در همدردی، فرد از زاویه دید خود به احساس‌های دیگری نگاه می‌کند و برای او ناراحت می‌شود اما احساس‌ فرد دیگر را به‌طور کامل تجربه نمی‌کند. در مقابل، همدلی به معنای تلاش برای دیدن دنیا از چشم دیگری است. یعنی فرد سعی می‌کند خود را در موقعیت دیگری قرار دهد و احساس‌های او را به همان شکلی که او تجربه می‌کند، حس کند. این تغییر در زاویه دید به فرد کمک می‌کند تا درک واقعی‌تری از احساس‌های دیگران داشته باشد.

برای مثال، فرض کنید که دوست شما به تازگی به رابطه عاطفی خود پایان داده است. اگر بخواهید همدردی کنید به او می‌گویید: «می‌دونم که عادت کرده بودی اما احتمالا الان احساس آزادی می‌کنی. من خودم قبلا به یک رابطه عاطفی پایان دادم و بعد چند روز احساس می‌کردم که دیگه بار این ارتباط روی دوشم نیست و حال بهتری دارم.». در این حالت، شما از زاویه دید خودتان به شرایط او نگاه می‌کنید اما نمی‌دانید که او دقیقا چه احساسی را تجربه می‌کند.

از سوی دیگر، در همدلی کردن شما به دوست خود می‌گویید: «می‌تونم تصور کنم که این روزها برات چقدر سخته و ممکنه چقدر دلتنگ و غمگین باشی. اگر دوست داری، می‌تونی بیشتر درباره چیزی که احساس می‌کنی صحبت کنی. شاید احساس بهتری داشته باشی اگر با کسی درباره‌اش حرف بزنی.». در این حالت، شما به جای اینکه فقط از تجربه شخصی خود بگویید، به او این امکان را می‌دهید که از ریشه‌های ناراحتی‌ خود صحبت کند و احساس راحتی بیشتری داشته باشد. در نتیجه، می‌توانید درک بهتری از احساس‌ واقعی او پیدا کنید و خودتان را در موقعیت او قرار دهید.

۳. تفاوت مهارت همدلی و همدردی در قضاوت کردن دیگران 

۴. تفاوت مهارت همدلی و همدردی در واکنش دادن 

تقویت مهارت‌های کاربردی زندگی با فرادرس

تا این بخش از این مقاله در مجله فرادرس، توضیح دادیم که مهارت همدلی چیست، چه اهمیتی دارد و از چه جنبه‌هایی با همدردی کردن متفاوت است. در ادامه نیز به بررسی نشانه‌های مهارت همدلی، انواع همدلی و راهکارهای تقویت مهارت همدلی می‌پردازیم اما برای یادگیری عمیق‌تر و اصولی‌تر این مهارت یا مهارت‌های کاربردی دیگر زندگی می‌توانید از مجموعه فیلم‌ آموزش‌ آنلاین فرادرس بهره ببرید. فهرستی از این فیلم‌های آموزشی در این بخش آورده شده است.

نشانه های مهارت همدلی چیست؟

یک سوال مهم در زمینه مهارت همدلی این است که از کجا بفهمیم به این مهارت مهم دست یافته‌ایم یا چطور تشخیص دهیم آیا شخص دیگری از این مهارت بهره‌مند است یا خیر. پاسخ این است که مهارت همدلی نشانه‌های خاص خود را دارد که در ادامه در مورد هر کدام از آن‌ها توضیح می‌دهیم.

۱. گوش دادن فعال، گام اول در مهارت همدلی

۲. توانایی تشخیص احساس در مهارت همدلی چیست؟

برای مثال، فرض کنید یکی از همکارانتان در یک جلسه کاری بدون آنکه چیزی بگوید، ساکت و در فکر روی صندلی خود می‌نشیند. شما متوجه تغییر حالت او می‌شوید و از او می‌پرسید: «به نظر می‌رسه که امروز چیزی اذیتت می‌کنه، همه چی خوبه؟». در اینجا شما احساس ناراحتی یا نگرانی همکارتان را حتی بدون اینکه او به طور مستقیم بیان کند، تشخیص داده‌اید و به آن واکنش نشان داده‌اید.

۳. نقش واکنش احساسی در مهارت همدلی چیست؟

توانایی واکنش احساسی به معنای توانایی واکنش دادن به احساس‌های دیگران به شکلی مناسب و همدلانه است. این واکنش‌ها می‌توانند به صورت کلامی یا غیرکلامی مانند لبخند زدن، سر تکان دادن یا حتی سکوت همدلانه ابراز شوند. دریافت واکنش احساسی مناسب از دیگران باعث می‌شود که فرد باور کند که احساساتش توسط دیگران درک و تایید می‌شوند.

همان‌طور که پیش از این توضیح دادیم، برای نشان دادن واکنش احساسی، می‌توانید گفته‌های فرد مقابل را بازگو کنید و احساسات او را تصدیق کنید. برای مثال، هنگامی که دوست‌تان با ناراحتی به شما می‌گوید که به تازگی رابطه‌اش با دوستی صمیمی پایان یافته و احساس تنهایی می‌کند، می‌توانید دست خود را بر روی شانه او بگذارید و به او بگویید: «درک می‌کنم که با پایان این ارتباط چقدر احساس غم و تنهایی می‌کنی. واقعاً متأسفم که این اتفاق افتاده.». چنین واکنشی نشان می‌دهد که شما با احساس او همراه هستید.

۴. قرار دادن خود در جای دیگری از نشانه‌های مهارت همدلی

توانایی قرار دادن خود در جای دیگری، به معنای توانایی تصور کردن خود در موقعیت و شرایط احساسی دیگران است. این توانایی یکی از اساسی‌ترین جنبه‌های همدلی است زیرا به فرد امکان می‌دهد تا احساس‌ها، نگرانی‌ها و دیدگاه‌های دیگران را به طور کامل‌تر درک کند. وقتی بتوانیم خود را به جای دیگران بگذاریم، می‌توانیم به عمق احساس‌ها و تجربه‌های آن‌ها پی ببریم و این درک عمیق به ما کمک می‌کند تا با آن‌ها همدلانه‌تر و باملاحظه‌تر رفتار کنیم.

مثلا تصور کنید که یکی از دوستانتان به دلیل مسائل مالی مجبور به ترک تحصیل شده است. کسی که مهارت همدلی ندارد ممکن است بگوید «حالا سعی کن سریع وارد بازار کار بشی!» اما شما به عنوان فردی همدل، سعی می‌کنید خود را در جای او بگذارید و احساس و شرایط او را درک کنید. سپس، به او می‌گویید: «می‌تونم تصور کنم چقدر سخت بوده که بخوای از تحصیل دست بکشی، مخصوصا وقتی آینده‌ات رو وابسته به اون می‌دیدی. طبیعیه که برای مدتی دلسرد باشی و نتونی کار دیگه‌ای کنی. اگر من هم جای تو بودم، همین حس ناامیدی رو داشتم.». این جمله نشان‌دهنده تلاش‌ شما برای دیدن دنیا از چشم دوست‌تان است.

۵. رفتار حمایت‌کننده بیانگر مهارت همدلی است

رفتار حمایت‌کننده به معنای اقداماتی است که نشان‌دهنده توجه، درک و پشتیبانی از احساس‌ها و نیازهای دیگران است. این نوع رفتار به افراد اجازه می‌دهد تا با ارائه حمایت عاطفی و عملی، نشان دهند که به وضعیت و احساس دیگران اهمیت می‌دهند. در نتیجه، باعث تقویت روابط و ایجاد اعتماد می‌شود. در واقع، رفتارهای حمایت‌کننده، مثل پیشنهاد کمک کردن به دیگران، نشان می‌دهند که فرد نه تنها احساس دیگری را درک کرده بلکه آماده است تا در عمل نیز از او حمایت کند.

انواع همدلی کردن در مهارت همدلی

مهارت همدلی از جنبه‌های متفاوتی می‌تواند صورت بگیرد و نوع‌های مختلفی دارد. انواع همدلی به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند.

• «همدلی عاطفی» (Emotional Empathy)
• «همدلی شناختی» (Cognitive Empathy)
• «همدلی دلسوزانه» (Compassionate Empathy)

همدلی عاطفی

این نوع همدلی به معنای تجربه کردن و احساس کردن عواطف دیگران به صورت مستقیم است. وقتی فردی احساس شادی یا غم می‌کند، شخصی که دارای همدلی عاطفی است، همان احساس را در خود تجربه می‌کند. این نوع همدلی می‌تواند به ایجاد پیوند عاطفی عمیق بین افراد کمک کند اما اگر بیش‌ از حد این کار را انجام دهید و بار عاطفی زندگی دیگران را تبدیل به مشکل زندگی خود کنید، بعد از مدت دچار افسردگی خواهید شد.

 

مثلا فرض کنید دوستی دارید که به تازگی عزیزی را از دست داده است. در این شرایط در کنار او، خودتان هم احساس غم و اندوه می‌کنید. همچنین، تصور کنید که دوستی دارید که به تازگی ارتقای شغلی گرفته و از این موضوع بسیار خوشحال است. خوشحالی او باعث خوشحالی شما نیز می‌شود. این نوع همدلی به معنای این است که شما به صورت عاطفی با احساس دیگران همراهی می‌کنید و هیجان مشابهی را تجربه می‌کنید. همدلی عاطفی به شما کمک می‌کند تا واقعا احساس‌های دیگران را درک کنید و با آن‌ها در غم‌شان شریک شوید اما ممکن است در صورت عدم مدیریت هیجانی مناسب، به خستگی عاطفی منجر شود. برای آشنایی و مدیریت بهترین هیجان‌های خود، می‌توانید از فیلم آموزشی آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﯿﺠﺎن و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آن در فرادرس که در کادر زیر آورده شده است، بهره بگیرید.

همدلی شناختی

در این نوع همدلی، فرد تلاش می‌کند تا وضعیت ذهنی و دیدگاه دیگران را درک کند بدون اینکه لزوما خودش همان احساس‌ها را تجربه کند. این نوع همدلی بیشتر به توانایی‌های شناختی و تحلیلی فرد مرتبط است و می‌تواند در موقعیت‌هایی مانند مذاکره یا مشاوره مفید باشد زیرا به فرد این امکان را می‌دهد که بدون تجربه احساس‌های بیش‌ از‌ حد، دیگران را درک کند و به آن‌ها کمک کند.

برای نمونه، تصور کنید که همکار شما در یک جلسه بسیار عصبی و نگران به نظر می‌رسد. شما ممکن است نتوانید عین احساس او را تجربه کنید اما از طریق همدلی شناختی می‌‌فهمید که او چرا چنین حسی دارد. مثلا حدس می‌زنید که شاید او به خاطر پروژه‌ای مهم تحت فشار است یا نسبت به چیزی که در جلسه مطرح خواهد شد، نگران است. این نوع همدلی به شما این امکان را می‌دهد که دیدگاه و احساس دیگران را بدون تجربه شخصی آن‌ها درک کنید و به درستی به آن‌ پاسخ دهید.

همدلی دلسوزانه

این نوع همدلی ترکیبی از همدلی عاطفی و شناختی است و شامل تمایل به اقدام برای کاهش رنج دیگران و بهبود وضعیت آن‌ها می‌شود. فردی که دارای همدلی دلسوزانه است، نه تنها احساس‌ها و دیدگاه‌های دیگران را درک می‌کند بلکه برای کمک به آن‌ها وارد عمل می‌شود. همدلی دلسوزانه اغلب منجر به اقدامات خیرخواهانه و حمایتی می‌شود و نقش مهمی در ایجاد رفتارهای اجتماعی مثبت دارد.

راهکارهای تقویت مهارت همدلی در خود

پیش از این در مورد اهمیت مهارت همدلی و نقش آن در تقویت روابط شخصی و تعامل‌های اجتماعی توضیح دادیم. در نتیجه، بسیار مهم است که بتوانیم این مهارت را در خودمان و اطرافیان‌ خود تقویت کنیم. در ادامه به راهکارهایی برای تقویت مهارت همدلی اشاره می‌کنیم.

۱. برای تقویت مهارت همدلی، گوش دادن فعال را در خود تقویت کنید

۲. برای تقویت مهارت همدلی، آگاهی هیجانی خود را توسعه دهید

۳. برای تقویت مهارت همدلی، خودتان را در جای دیگران قرار دهید

قرار دادن خود در جایگاه دیگران به تقویت همدلی کمک می‌کند زیرا این کار باعث می‌شود تا ما بتوانیم احساس‌ها، نیازها و دیدگاه‌های دیگران را بهتر درک کنیم. وقتی که فردی تلاش می‌کند خودش را در موقعیت و شرایط دیگران بگذارد، از خودش می‌پرسد: «اگه من همین گذشته و همین شرایط رو تجربه می‌کردم، چه احساسی داشتم؟» یا «چطور به این وضعیت واکنش نشان می‌دادم؟» این نوع تفکر، به ما اجازه می‌دهد تا از مرزهای خودمان فراتر برویم و تجربه‌های دیگران را از نگاه آن‌ها ببینیم.

برای اینکه افراد بتوانند خودشان را در جایگاه دیگران قرار دهند، باید چند نکته را در نظر بگیرند. نخست، باید تلاش کنند تا از قضاوت زودهنگام پرهیز کنند و به جای آن بر روی تجربه‌ها و احساس‌های واقعی دیگران تمرکز کنند. دوم، باید به زمینه و شرایط زندگی فرد دیگر توجه داشته باشند، مثلا ممکن است کسی که در شرایط مالی دشواری قرار دارد، به خاطر یک هزینه اضافی بسیار نگران شود، در حالی که دیگری این نگرانی را نداشته باشد. درک این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید با عواطف و نگرانی‌های دیگران همدلی کنید و واکنش‌های مناسب‌تری نشان دهید.

۴. رمان بخوانید و فیلم ببیینید

خواندن کتاب و دیدن فیلم به تقویت همدلی کمک می‌کند زیرا این فعالیت‌ها به ما اجازه می‌دهند تا به دنیای دیگری وارد شویم و تجربه‌ها، احساس‌ها و دیدگاه‌های شخصیت‌های مختلف را تجربه کنیم. وقتی کتابی می‌خوانیم یا فیلمی می‌بینیم که شخصیت‌های آن از فرهنگ‌ها، طبقه‌های اجتماعی یا محیط‌های متفاوت با ما هستند، این فرصت را پیدا می‌کنیم که به دنیا از زاویه دید آن‌ها نگاه کنیم. به عنوان مثال، خواندن رمان «بی‌قراری» (Restlessness) اثر «زولفو لیوانلی» (Zulfu Livaneli) ما را با سختی‌های زندگی در شرایط جنگ و فقر آشنا می‌کند و باعث شود تا بیشتر با افرادی که در چنین شرایطی زندگی می‌کنند، همدلی کنیم.

فیلم‌ها نیز می‌توانند به همین شیوه عمل کنند. مثلاً تماشای فیلمی درباره زندگی فردی با اختلالات روانی می‌تواند به ما کمک کند تا بهتر درک کنیم که چنین افرادی چه چالش‌هایی را در زندگی روزمره خود تجربه می‌کنند و چرا رفتارهای آن‌ها ممکن است با دیگران متفاوت باشد. وقتی این تجربیات را از طریق شخصیت‌های کتاب‌ها و فیلم‌ها تجربه می‌کنیم، توانایی ما برای درک و همدردی با افراد واقعی در دنیای اطرافمان افزایش می‌یابد. به این ترتیب، ما بیشتر به تفاوت‌ها احترام می‌گذاریم و از قضاوت کردن زودهنگام می‌پرهیزیم.

۵. از تمرینات فیزیکی برای تقویت مهارت همدلی بهره بگیرید

تمرینات فیزیکی مانند ورزش‌های گروهی، که نیاز به همکاری و هماهنگی با دیگران دارند، می‌توانند به ما بیاموزند که چگونه به احساس‌ها و نیازهای هم‌تیمی‌های خود توجه کنیم. وقتی در یک تیم ورزشی بازی می‌کنید، باید توانایی درک و پیش‌بینی حرکت‌ها و ذهنیت دیگران را داشته باشید تا بتوانید به بهترین شکل ممکن با آن‌ها همکاری کنید. در واقع، باید خودتان را به جای دیگری بگذارید و از دریچه دید او به قضایا نگاه کنید. این مهارت‌ها در زندگی روزمره به ما کمک می‌کنند تا بهتر بتوانیم دیگران را درک کنیم، با آن‌ها همدلی کنیم و روابط اجتماعی خود را تقویت کنیم.

6. مهارت‌های شناختی خود را به کمک بازی‌ و تمرین افزایش دهید

تمرین‌های شناختی به تقویت همدلی کمک می‌کنند زیرا این نوع فعالیت‌ها می‌توانند مهارت‌های شناختی ما را بهبود بخشند و همدلی شناختی ما را ارتقا دهند. برای مثال، بازی تصویری مانند «تتریس» (Tetris) که نیاز به تمرکز، هماهنگی و برنامه‌ریزی دارد، می‌تواند به ما کمک کند تا مهارت‌های حل مسئله و پذیرش دیدگاه های مختلف در خود را تقویت کنیم. چنین بازی‌هایی به ما یاد می‌دهند که چطور قطعات مختلف را در کنار هم قرار دهیم و برای پیدا کردن بهترین راه‌حل، دیدگاه‌های مختلف را در نظر بگیریم. این توانایی در زندگی واقعی می‌تواند به ما کمک کند تا در مواجهه با موقعیت‌های پیچیده اجتماعی، به جای قضاوت سریع، ابتدا شرایط را بسنجیم و از زوایای مختلف به مسئله نگاه کنیم. در نتیجه، می‌توانیم دیدگاه‌های گوناگون را بهتر درک کنیم.

راهکارهای تقویت مهارت همدلی در کودکان

با توجه به نقش پررنگ مهارت همدلی در زندگی، بسیاری از والدین مشتاق هستند که این مهارت‌ را از کودکی به فرزندان خود بیاموزند. در ادامه به هفت روش موثر برای تقویت مهارت همدلی در کودکان اشاره می‌کنیم.

۱. برای تقویت مهارت همدلی، کودکان را به شناسایی احساسات دیگران تشویق کنید

کودکان را تشویق کنید که هیجان‌های دیگران را شناسایی کنند. تشویق کودکان به شناسایی احساس‌های دیگران به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند حالت‌های هیجانی دیگران را درک کنند. به‌عنوان مثال، وقتی کودکی می‌بیند که دوستش ناراحت است، والدین می‌توانند از او بپرسند: «چرا دوستت ناراحته؟» یا «آیا تو تا به حال چنین احساسی داشتی؟» و «وقتی چنین احساسی داشتی، دوست داشتی دیگران چطور از تو حمایت کنند؟» تا او را تشویق کنند که در مورد هیجان‌ها و تجربه‌های دوست خود فکر کند و یاد بگیرد که چگونه باید در چنین مواقعی واکنش نشان دهد.

۲. الگوی مناسبی برای همدلی کردن باشید

بخش بزرگی از یادگیری کودکان از طریق تقلید رفتار والدین و بزرگسالان اتفاق می‌افتد. در نتیجه، والدین می‌توانند با نمایش رفتارهای همدلانه به کودکان، نقش مهمی در تقویت مهارت همدلی ایفا کنند. برای مثال، اگر والدین در مواجهه با فردی که نیاز به کمک دارد، به او کمک کنند و سپس، این رفتار را برای کودک توضیح دهند؛ کودک می‌آموزد که چگونه در موقعیت‌های مشابه احساس همدلی داشته باشد و به دیگران کمک کند.

۳. از بازی‌های نقش‌آفرینی استفاده کنید

بازی‌های نقش‌آفرینی به بازی‌هایی گفته می‌شود که در آن کودکان نقش یک شخصیت دیگر را بازی می‌کنند؛ مثلا تصور می‌کنند که مادر، پلیس یا آتش‌نشان هستند. این دسته بازی‌ها به کودکان این امکان را می‌دهد تا خود را در نقش‌های مختلف و موقعیت‌های گوناگون قرار دهند و احساس‌های مختلفی را تجربه کنند. برای مثال، بازی کردن نقش پزشکی که به بیماران مختلف کمک می‌کند، به کودک یاد می‌دهد که چگونه به احساس و نیاز دیگران پاسخ دهد.

۴. از کتاب‌های مربوط به یادگیری احساسات و هیجان استفاده کنید

خواندن کتاب‌هایی که به موضوع احساس‌های انسان و همدلی کردن می‌پردازند، به کودکان کمک می‌کند تا از طریق داستان‌ها و شخصیت‌ها، احساس‌های مختلف را بشناسند و نحوه درک احساس خود و دیگران را یاد بگیرند. امروزه کتاب‌های کودک بسیاری وجود دارد که حالت‌های چهره و زبان بدن را به کودکان می‌آموزد. همچنین، کتاب‌های داستانی که از هیجان‌ها و تصمیم‌های شخصیت‌های مختلف صحبت می‌کند، نمونه‌های مناسبی برای آموزش مهارت همدلی به کودکان هستند. برای مثال، در کتاب «هیولای خوشحال، هیولای ناراحت» (Glad Monster, Sad Monster) که توسط «اد امبرلی» ( Ed Emberley) تالیف شده، هیولاهایی با رنگ‌های گوناگون توضیح می‌دهند که چه چیزی آن‌ها را خوشحال، ناراحت، نگران، خجالت‌زده و عصبانی می‌کند. در واقع، این کتاب در مورد این احساس‌ها و علت‌های احتمالی آن‌ها به کودکان آموزش می‌دهد.

۵. کودکان را تشویق کنید مشکلات خود را با استفاده از مهارت همدلی حل کنند

تشویق کودکان به حل مشکلات با استفاده از مهارت همدلی به آن‌ها کمک می‌کند تا یاد بگیرند که می‌توان با در نظر گرفتن احساس دیگران، به راه‌حل‌های منصفانه و همدلانه دست یافت. برای مثال، وقتی دو کودک بر سر یک اسباب‌بازی دعوا می‌کنند، والدین به جای اینکه برای کودکان تصمیم بگیرند، می‌توانند آن‌ها را تشویق کنند تا احساس یکدیگر را درک کنند و با گفتگو به توافق برسند.

۶. در مورد تجربه‌های روزمره با کودکان صحبت کنید

بحث درباره تجربه‌های روزمره و اینکه کودکان چگونه با دیگران برخورد کرده‌اند، به آن‌ها فرصت می‌دهد تا به مرور زمان درک بهتری از همدلی پیدا کنند. به‌عنوان مثال، والدین می‌توانند از کودک بپرسند: «امروز در مدرسه وقتی دیدی که یکی از دوستانت ناراحت بود، چطور بهش کمک کردی؟». همچنین، والدین می‌توانند از تجربه‌های روزمره خود با کودکان صحبت کنند تا به آن‌ها نمونه‌های عملی همدلی کردن را نشان دهند. مثلا پدر خانواده می‌تواند بگوید:‌ «من امروز احساس کردم مادر تو خیلی خسته است و تصمیم گرفتم بعضی از وظایف اون رو به عهده بگیرم تا استراحت کنه.».

۷. برای تقویت مهارت همدلی در کودکان، از فیلم و انیمیشن استفاده کنید

راهکارهای تقویت مهارت همدلی در محیط کار

هر انسان بزرگسال ساعت‌های زیادی از روز خود را در محیط کار می‌گذارد. در نتیجه، ارتقای سلامت روانی و همبستگی اجتماعی در محیط کار امری بسیار ضروری است. کارفرمایان با تقویت مهارت همدلی در کارمندان می‌توانند به داشتن محیط کاری سالم‌تر و شاداب‌تر کمک کنند. در ادامه به چند راهکار برای این موضوع اشاره می‌کنیم.

۱. گوش دادن فعال را در محیط کار تقویت کنید

گوش دادن فعال در محیط کار به همکاران کمک می‌کند تا احساس‌ها و نگرانی‌های یکدیگر را بهتر درک کنند و به آن‌ها پاسخ مناسبی بدهند. مثلا اگر همکارتان در جلسه‌ای از چالش‌های کاری خود صحبت می‌کند، صحبت او را قطع نکنید و با توجه کامل به گفته‌های گوش دهید. سپس، با پرسیدن سوال‌های مرتبط با موضوع یا ارائه بازخورد حمایتی، نشان دهید که واقعا به دغدغه‌های او اهمیت می‌دهید. همچنین، در جلسه‌های گروهی، به جای قطع کردن صحبت‌ها، اجازه دهید هر کس نظر خود آزادانه را بیان کند. این نوع گوش دادن باعث تقویت حس همدلی و ایجاد ارتباطات قوی‌تر بین همکاران می‌شود.

۲. برای تقویت مهارت همدلی، از تلاش‌های دیگران قدردانی کنید

قدردانی از تلاش‌های دیگران در محیط کار باعث می‌شود همکاران احساس کنند که زحمت‌هایشان دیده می‌شود و ارزشمند است. این موضوع به تقویت همدلی در محیط کار کمک می‌کند. برای مثال، اگر یک همکار پروژه‌ای را با موفقیت به پایان می‌رساند، تشکر و تقدیر از او نه‌ تنها به او انگیزه بیشتری برای پیشرفت‌های آتی می‌دهد بلکه نشان می‌دهد که شما به شرایط و تلاش‌های او توجه دارید و قدردان زحماتش هستید.

۳. برای تقویت مهارت همدلی، در کار انعطاف‌پذیری داشته باشید

انعطاف‌پذیری در کار به همکاران این امکان را می‌دهد که در مواقع ضروری، به جای اصرار بر قوانین سخت‌گیرانه، با یکدیگر همکاری کنند و شرایط یکدیگر را درک کنند. مثلا اگر یکی از همکاران شما به دلیل مشکلات شخصی نیاز دارد یک روز زودتر محل کار را ترک کند، با درک وضعیت او و موافقت با خواسته‌اش، نشان می‌دهید که به نیازهای او توجه دارید و حامی او هستید. همچنین، درک نیازهای شخصی و خانوادگی کارکنان و ایجاد انعطاف در ساعت‌های کاری می‌تواند به تقویت همدلی کمک کند. برای مثال، می‌توانید به کارکنان خود اجازه بدهید در مواقع ضروری از راه دور کار کنند.

۴. کارمندان را به همکاری تیمی تشویق کنید

تشویق به همکاری تیمی، همکاران را به تعامل بیشتر با یکدیگر و درک نیازها و دیدگاه‌های متفاوت سوق می‌دهد. در یک پروژه تیمی، وقتی همه اعضا با هم همکاری می‌کنند و به موفقیت تیم بیش از موفقیت فردی اهمیت می‌دهند، به مرور زمان همدلی میان اعضای تیم تقویت می‌شود. به همین منظور، حتی اگر ماهیت کار شما به شکل گروهی نیست، می‌توانید در مواقع خاص تیم‌های کوچکی برای حل برخی مشکلات تشکیل دهید. برای آشنایی بیشتر با اصول تیم‌سازی موفق در کسب‌وکار می‌توانید از فیلم آموزش اصول مدیریت در تیم‌سازی در فرادرس که در کادر زیر آورده شده است، استفاده کنید.

۵. بحث‌های منظم در مورد همدلی داشته باشید

بحث‌های منظم درباره همدلی در محیط کار می‌تواند به ایجاد فرهنگی که در آن همدلی ارزشمند است، کمک کند. شما می‌توانید جلساتی برگزار کنید که در آن اعضای تیم درباره احساس‌ یا تجربه‌های همدلانه خود در محیط کار صحبت کنند و چگونگی استفاده از همدلی در مواجهه با چالش‌ها را بررسی کنند. این بحث‌ها باعث می‌شود که همکاران بیشتر به اهمیت همدلی فکر کنند و آن را در رفتار روزانه خود به کار بگیرند.

۶. در مواقع سخت از یکدیگر پشتیبانی کنید

پشتیبانی از همکاران در مواقع سخت نشان‌دهنده همدلی و حمایت واقعی است. مثلا اگر یکی از همکاران‌ شما به دلیل از دست دادن یک عزیز در شرایط سختی قرار دارد، پیشنهاد دهید که برخی از وظایفش را به عهده بگیرید یا او را تشویق کنید که زمانی را به استراحت کردن اختصاص دهد تا بتواند به وضعیت روحی خود رسیدگی کند. این نوع حمایت‌ها باعث می‌شود همکاران احساس کنند که در محیط کار تنها نیستند و دیگران در کنار آن‌ها هستند.

۷. به همکاران خود بازخوردهای سازنده و محترمانه ارائه بدهید.

معرفی کتاب برای تقویت مهارت همدلی

تا این بخش از این مقاله در مجله فرادرس توضیح دادیم که همدلی چیست، چه اهمیتی دارد و از چه نظر با همدردی متفاوت است. در ادامه از انواع همدلی سخن گفتیم و همراه با مثال توضیح دادیم که چطور می‌توانیم مهارت همدلی را در خود، در کودکان و در محیط کار تقویت کنیم اما مهارت همدلی، مبحث گسترده‌ای است که فهم کامل و یادگیری کاربردی آن نیازمند مطالعه بیشتر است. به همین دلیل، در ادامه چهار کتاب مفید در این زمینه معرفی می‌کنیم. همچنین، برای فراگیری اصولی‌ این مهارت می‌توانید از فیلم آموزش تقویت مهارت همدلی با دیگران در فرادرس در مجموعه فیلم‌های آموزشی روانشناسی فرادرس بهره بگیرید.

۱. کتاب هنر همدلی: راهنمای کامل برای مهم‌ترین مهارت زندگی

کتاب «هنر همدلی: راهنمای کامل برای مهم‌ترین مهارت زندگی» (The Art of Empathy: A Complete Guide to Life’s Most Essential Skill) به قلم «کارلا مک‌لارن» (Karla McLaren) نوشته شده است. مک‌لارن در این کتاب نشان می‌دهد که چطور همدلی می‌تواند به‌شکل مستقیم و اساسی، روابط و زندگی عاطفی ما را بهبود ببخشد. او به ما می‌آموزد که چگونه تجربه‌های دیگران را به وضوح و به‌ درستی درک کنیم تا بتوانیم به شکلی سالم‌تر با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم. این کتاب علوم اعصاب و روانشناسی اجتماعی را تلفیق می‌کند و به خواننده یاد می‌دهد که چطور احساسات خود را شناسایی کند، دیدگاه دیگران را درک کند، دیگران را به روشی سالم حمایت کند و مهارت همدلی را برای بهبود روابط خود در خانواده، محل کار و فضای دوستانه به کار بگیرد.

۲. کتاب چگونه همدلی را به کودکان آموزش دهیم

کتاب «چگونه همدلی را به کودکان آموزش دهیم: راهنمای والدین برای پروراندن انسان‌های مهربان» (How to Teach Kids Empathy: A Parent’s Guide to Raise Compassionate Humans) نوشته «آن هستر» (Ann Hester) است. تمام روانشناسان توافق دارند که پایه‌های شخصیت و درک ما از دنیای اطراف در کودکی شکل می‌گیرد. بنابراین، این کتاب به والدین کمک می‌کند همدلی و هوش هیجانی را یاد بگیرند تا قادر باشند به فرزندان خود کمک کنند که احساس دیگران را درک کنند، خود را به جای دیگران بگذارند و با همدلی رفتار کنند.

۳. کتاب هوش هیجانی و همدلی (همدلی در محیط کار)

مجله «بررسی کسب‌وکار هاروارد» (Harvard Business Review)، در کتاب «هوش‌ هیجانی و همدلی» (Emotional Intelligence, Empathy) بیش از ۱۰ مقاله در مورد همدلی را جمع‌آوری کرده است. این کتاب با تمرکز ویژه بر محیط کار به خوانندگان کمک می‌کند که درک کنند مهارت همدلی چیست، چرا مهم است و چطور آن را تقویت کنند. همچنین، این کتاب به شما یاد می‌دهد که چطور مرزهای مشخصی برای همدلی سالم داشته باشید و چگونه تشخیص دهید که آیا شما بیش از حد نسبت به دیگران همدلی می‌کنید یا خیر.

۴. کتاب عصر همدلی (همدلی از دیدگاه تکاملی)

کتاب «عصر همدلی» (Age Of Empathy) به قلم پروفسور روانشناسی، «فرانس دی‌وال» (France De Wall) نوشته شده است. ما اغلب در مورد جنبه‌ای زیست‌شناسی شنیده‌ایم که خودخواه و بی‌رحم است و تنها به بقای خود فکر می‌کند اما در این کتاب دی‌وال با بررسی رفتارهای اجتماعی حیوان‌ها نشان می‌دهد که نه تنها انسان به‌طور تکاملی خودخواه نیست بلکه همدلی یک غریزه طبیعی در انسان و حیوانات است.

دی‌وال در این کتاب بیان می‌کند شامپانزه‌ها از جفت زخمی خود مراقبت می‌کنند، فیل‌ها به بچه‌های مضطرب خود آوایی آرامش‌بخش ارائه می‌دهند و دلفین‌ها از اعضای بیمار خود حمایت می‌کنند. همچنین، انسان‌ها از روز اول به دنیا آمدن، حساسیت‌های ذاتی به حالت چهره، زبان بدن و لحن صدا دارند. تمام این شواهد نشان می‌دهد که ما طوری طراحی شده‌ایم که نسبت به یکدیگر همدل باشیم.