منتور چیست و چه نقشی دارد؟ – هر آنچه باید بدانید – فرادرس

در تعریفی ساده، منتور، راهنما و فردی است که تجربه و تخصص خود را با هدف رشد فردی، شغلی یا توسعه کسب و کارها با دیگران به اشتراک می‌گذارد. حضور این افراد در کسب و کارها روشی موثر برای حل سریع‌تر چالش‌ها است. پیشرفت شخصی، شغلی یا رشد کسب و کارها بدون راهنمایی افراد با تجربه و متخصص، روند کندی دارد یا در بسیاری موارد با شکست زودهنگام همراه است. به همین دلیل منتورها نقش مهمی در ارتقای وضعیت افراد و سازمان‌ها به سطح بالاتری از موفقیت دارند. با توجه به اهمیت استفاده از خدمات منتور در راه‌اندازی کسب و کارها و توسعه فعالیت‌های استارت‌آپی، در این مطلب از مجله فرادرس بعد از تشریح کامل اینکه منتور چیست، به بررسی اهمیت وجود منتور در کسب و کارها و انواع روش‌های منتورینگ می‌پردازیم. در انتهای بحث نیز مهم‌ترین ویژگی‌های یک منتور خوب را توضیح می‌دهیم.

منتور چیست؟

«منتور» (Mentor) شخصی باتجربه دارای توانمندی تخصصی است که اطلاعات، مهارت و دانش خود را با هدف تغییرات مثبت فردی یا سازمانی در طول زمان به اشخاص یا کسب و کارها منتقل می‌کند. این فرد به‌عنوان یک راهنما، نقشی کلیدی در هدایت موثر مراجعان خود در جهت توسعه فردی، شغلی و همچنین رشد کسب و کارها دارد.

از آنجا که همراهی و پیاده‌سازی پیشنهادت منتور نیاز به آشنایی کامل با اصول اولیه کسب و کار دارد، پیشنهاد می‌کنیم این مفاهیم را در قالب مجموعه فیلم‌های آموزش کسب و کار در فرادرس مشاهده کنید.

منتورینگ چیست؟

انجام فرایند حمایتی توسط منتور، که منتورینگ نامیده می‌شود، رابطه‌ای دوستانه و حمایتی برای انتقال یا به اشتراک‌گذاری تجربه و دانش از جانب فرد با‌تجربه‌تر به دیگری را شکل می‌دهد. منتورینگ در راه‌اندازی کسب و کارهای نوپا جایگاه خاصی دارد و بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها از خدمات منتور برای توسعه، بهبود ایده‌ها و استراتژی کسب و کار خود استفاده می‌کنند. به این شکل موسسان کسب و کارها علاوه بر آموزش و الگوبرداری از تجربیات منتور، بازخوردهای سازنده وی را در زمینه‌هایی که نیاز به تصمیم‌گیری دارد، به‌کار می‌برند.

منتورینگ چه تفاوتی با سایر روش‌های آموزشی دارد؟

منتورینگ بر خلاف سایر روش‌های آموزشی مقطعی، متمرکز بر یادگیری پویا مبتنی بر انتقال تجربه از طریق ارتباطات بین فردی و راهنمایی گام به گام است. منتور در طی این فرایند با درک عمیق چالش‌های مراجع خود، پشتیبانی لازم برای شناسایی اهداف و توانمند شدن مراجع به روشی منحصر به فرد و ارزشمند را در طول زمان انجام می‌دهد.

کارآفرینان بسیاری در سطوح مختلف از تجربیات منتورها به شکل وسیعی استفاده کرده‌اند. نمونه شاخص و معروف آن، مراجعه «مارک زاکر برگ»، بنیان‌گذار فیس‌بوک، به «استیو جابز» به‌عنوان منتور هنگام رشد پلتفرم خود بود. گفتگوهای مشهور آن‌ها در منطقه «پالو آلتو» سانفرانسیکو موضوعات مختلفی از مدیریت فیس‌بوک تا حتی نحوه سفر کارآفرینی مارک زاکربرگ برای تقویت توانمندی‌های خود در این خصوص را در بر می‌گرفت.

تفاوت کوچ و مشاور با منتور چیست؟

یکی از سوال‌های رایج بین افراد این است که تفاوت اصلی کوچ کسب و کار و مشاور با منتور چیست. در پاسخ باید گفت، اگر چه هر سه این افراد با هدف بهبود فعالیت‌های کسب و کار، هدایت و راهنمایی لازم را ارائه می‌دهند، اما تفاوت‌هایی اساسی در رویکرد خود در این خصوص دارند.

معمولا جنس فعالیت منتور توصیه، راهنمایی و دعوت به اقدام است. اما یک بیزنس کوچ کمتر در فعالیت‌ها به شکل مستقیم دخالت می‌کند. او به‌عنوان تسهیل‌گر با مطرح کردن پرسش‌هایی هدفمند، افراد سازمان را همراهی می‌کند تا خودشان بتوانند مشکل را شناسایی کنند. مشاوران هم همانند منتورها، دانش و تخصص خود را برای بهبود فعالیت‌ها به اشتراک می‌گذارند. با این حال آن‌ها لزوما مسیر چالشی در کسب و کار را خود پیش از این تجربه نکرده‌اند و از این لحاظ تجربه‌ای در حد منتور ندارند.

برای درک بهتر تفاوت این سه مفهوم، مثالی ساده را بررسی می کنیم. اگر فرایند حل مشکل در کسب و کارها را مانند یک کوه تصور کنیم، مشاور، فردی در پایین کوه است که با دانش و تخصص خود ضمن گوشزد کردن خطرات احتمالی در مسیر، مدیران و افراد را به سمت قله هدایت می‌کند.

در نقطه مقابل، منتور فردی است که یک‌بار مسیر تا قله را طی کرده است و با ایستادن در بالای کوه به کمک دانش و تخصص خود، کسب و کار را به سمت قله هدایت می‌کند. در نهایت، کوچ از پایین تا بالای کوه همراه کسب و کار است، اما دانش و تخصصی را منتقل نمی‌کند. با این حال در این مسیر امکان دریافت کمک از دیگران را فراهم می‌کند.

فواید استفاده از راهنمایی منتور چیست؟

استفاده از راهنمایی منتور با تمرکز بر رفع چالش‌ها، بهبود فرایندها و رشد بیشتر متناسب با پتانسیل کسب و کار، مزایایی به شرح زیر دارد. برای آشنایی با روش‌های بهبود وضعیت کسب و کار، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش بهبود فرایند‌های کسب و کار در فرادرس را مشاهده کنید. لینک این فیلم در ادامه آورده شده است:

• افزایش منابع اطلاعاتی و تخصصی
• رشد بیشتر کسب و کار
• تسریع بهبود فعالیت‌ها با انتقادات سازنده
• افزایش دوام کسب و کارها
• ارتقای عملکرد رهبری
• تزریق ایده‌های نوآورانه
• ارائه نظرات بی‌طرفانه
• شریک امن و معتمد کسب و کار
• کمک به شبکه‌سازی تخصصی

حال در ادامه این بخش به تشریح کامل هر یک از این فواید می‌پردازیم.

۱. باعث افزایش منابع اطلاعاتی و دانش تخصصی می‌شود

منتورها منابع ارزشمندی از دانش هستند. انتخاب شخصی که در سطح فعلی فعالیت حرفه‌ای یا فردی دیدگاهی متفاوت برای راهنمایی به سمت رشد بیشتر با توجه به تجربیات خود ارائه دهد، بسیار اهمیت دارد. منتورها با توجه به تجربه مشابهی که در مسیر فعالیت کارآفرینی، راه‌اندازی یا توسعه کسب و کار داشته‌اند، می‌توانند دانش خود را برای کارآمدتر کردن فعالیت و حرکت به سمت موفقیت تجاری در اختیار مدیران یا پرسنل قرار دهند.

۲. باعث رشد بیشتر کسب و کار است

منتورها با توجه به تجربه بالای فعالیت کارآفرینانه خود و دیدگاه کاربردی و عینی در رفع چالش‌ها، می‌توانند ایده‌های مختلفی را برای رشد کسب و کار ارائه دهند. به عنوان مثال نحوه تامین منابع مالی و جذب سرمایه، ارائه ایده‌های نوآورانه برای بازنگری مدل کسب و کار یا نحوه برطرف کردن نقاط ضعف و بهبود فعالیت همگی باعث دستیابی سریع‌تر به اهداف می‌شود. طبق آمار منتشر شده بین‌المللی، ۳۰ درصد از کارآفرینان تنها با یک‌بار استفاده از خدمات منتورینگ و ۴۳ درصد از کارآفرینان بعد از پنج تعامل و ارتباط با منتور، نتایج مثبتی در رشد کسب و کار خود را تجربه کرده‌اند.

۳. با انتقادات سازنده خود بهبود فعالیت را سریع‌تر می‌کند

دوستان و آشنایان در هر صنف یا حرفه‌ای ممکن است بازخورد مناسبی را در جهت تغییر مفید و موثر فعالیت ارائه ندهند. اما منتورها با در نظر گرفتن کلیه نقاط ضعف مُراجع خود بازخوردها و انتقادات سازنده‌ای را برای تقویت‌ و بهبود بخش‌های مختلف فعالیت حرفه‌ای و تخصصی کسب و کارها بیان می‌کنند. بدون وجود منتورها، رشد و دسترسی به اهداف در مدت زمان طولانی‌تری اتفاق می‌افتد.

۴. دوام و پایداری کسب و کار را افزایش می‌دهد

طبق آمار جهانی، استارت‌آپ‌ها بدون دریافت حمایت و پشتیبانی موثر منتورینگ تنها به‌طور میانگین ۲۰ ماه عمر می‌کنند. هر چند شکست کسب و کارهای نوپا به دلایل مختلفی مانند نبود بازار، کمبود نقدینگی، در اختیار نداشتن تیم متخصص اتفاق می‌افتد، اما وجود یک منتور در پایداری طولانی مدت استارت‌آپ نقش مهمی دارد.

منتورهای با تجربه ضمن پیش‌بینی همه عوامل در شکست یا موفقیت کسب و کار، سناریوهای لازم برای قرار گرفتن در مسیر درست را در نظر می‌گیرد. گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که حضور یک منتور طول عمر یک استارت‌آپ را حداقل دو برابر می‌کند. به شکلی که ۷۰ درصد کسب و کارها با نظارت منتور توانسته‌اند بیش از پنج سال دوام بیاورند.

۵. باعث ارتقای عملکرد رهبری می‌شود

کارآفرینان معمولا از روالی خاص برای مدیریت کسب و کار استفاده می‌کنند و پایبند عاداتی منحصر به فرد برای حفظ عملکرد در بالاترین سطح ممکن هستند. این روند ممکن است با گذشت زمان به‌دلیل وظایف سنگین آن‌ها، با چالش‌هایی مواجه شود و از نقاط هدف‌گذاری شده کمی فاصله گیرد.

منتورهای با تجربه می‌توانند با هدایت صحیح، برنامه‌ای را پایه ریزی کنند تا عملکرد مدیریتی کسب و کار در نقطه بهینه خود حفظ شود. آن‌ها با ارزیابی مسئولیت‌ها و وظایف مدیران ارشد، به شکلی خاص برنامه‌ای را تنظیم می‌کنند که با توجه به عادات حرفه‌ای و شخصی مدیران، عملکرد آن‌ها را در بالاترین سطح نگاه دارد.

در صورت علاقه‌مندی به هدایت بهتر فعالیت اقتصادی خود پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش مدیریت و رهبری در کسب و کار در فرادرس را مشاهده کنید.

۶. به تزریق ایده‌‌های نوآورانه برای رفع مسائل کمک می‌کند

منتورها به‌عنوان یک فرد خارج از محیط کسب و کار و بر اساس تجربیات خود، دیدگاه و رویکردهای نوآورانه و متفاوتی را برای حل چالش‌های موجود در کسب و کار ارائه می‌کنند. این موضوع با افزایش خلاقیت پرسنل و مدیران و ایجاد فرهنگ نوآوری در شرکت، فرایند بهبود را سریع‌تر می‌کند.

۷. نظراتی بی‌طرف و بدون قضاوت مطابق شرایط ارائه می‌دهد

منتورها با توجه به تجربیات گذشته در کسب و کار و حوزه تخصصی خود ضمن ارزیابی کلیه جوانب کسب و کار، نظراتی بی‌طرفانه مطابق پتانسیل و شرایط موجود ارائه می‌دهند. به عنوان مثال در زمان‌هایی که توسعه فعالیت نیاز به سرمایه‌گذاری خارج سازمان دارد، منتورها بدون هیچ نظر جانبدارانه‌ای علاوه بر بیان نظرات مثبت خود ممکن است انتقاداتی را نیز مطرح کنند تا فرایند جذب منابع مالی به بهترین شکل با تامین نظرات دو طرف پیش رود.

۸. شریک معتمد و صادق کسب و کار است

رابطه منتور با صاحبان کسب و کار، ارتباطی بر پایه اعتماد، صداقت و شفافیت است. در بسیاری از مواقع افراد به‌دنبال شخصی معتمد و متخصص خارج از کسب و کار برای تبادل نظر هستند. در این حالت منتورها به‌عنوان شرکای معتمد با حضور به موقع در جلسات، گوش دادن فعالانه به پرسنل و مدیران و در عین حال محرمانه نگاه داشتن اطلاعات نقاط اتکای مناسبی برای این منظور هستند.

۹. به شبکه‌سازی تخصصی در کسب و کار کمک می‌کند

منتورها به دلیل تجربه بسیار، شبکه ارتباطی و تخصصی گسترده‌ای در اختیار دارند. بنابراین آن‌ها بر حسب شرایط، شبکه کاری خود را برای تماس‌های حرفه‌ای و ایجاد فرصت‌های جدید به صاحبان کسب و کار معرفی می‌کنند. این فعالیت می‌تواند در قالب پیشنهاد برای شرکت در کنفرانس‌ها یا سمینارهای خاص با هدف شبکه‌سازی برای کسب و کار باشد. برای افزایش اطلاعات در زمینه نحوه شبکه‌سازی می‌توانید مطلبی با همین عنوان در مجله فرادرس را مطالعه کنید. لینک این مطلب در ادامه آورده شده است.

چگونه کسب و کار بهتری را با فرادرس داشته باشیم؟

قبل از شروع استفاده از خدمات منتورینگ در شرکت، باید بدانیم که نقش آموزش پرسنل یا مدیران کسب و کار در استفاده موثر از شخص منتور چیست. همان‌طور که تا به این بخش از مطلب فهمیدیم، منتورینگ در کسب و کار ویژه افرادی است که یا در ابتدای مسیر کارآفرینی قرار دارند یا به‌دنبال رشد و توسعه بیشتر هستند. بنابراین به‌خصوص در حالت اول برای درک بهتر آنچه یک منتور گوشزد می‌کند، باید به مفاهیم اصلی این حوزه تسلط پیدا کرد. زیرا در صورت عدم آشنایی کامل، پیاده‌سازی توصیه‌های منتور موثر نخواهد بود و روند بهبود به کندی پیش خواهد رفت. بر همین اساس فیلم‌های آموزشی تهیه شده فرادرس به شرح زیر می‌توانند مفید باشند.

همچنین برای دسترسی سریع‌تر به کلیه آموزش‌ها پیشنهاد می‌شود از مجموعه آموزش‌های زیر استفاده کنید.

انواع روش‌های منتورینگ چیست؟

منتورها به روش‌های مختلفی نقش راهنمایی و حمایتی خود را در کسب و کارها اجرا می‌کنند. مدیران کسب و کار می‌توانند بعد از آشنایی با هر یک از این موارد، نوع مناسب را با توجه به شرایط فعلی خود استفاده کنند. این روش‌ها در شش دسته به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند.

• منتورینگ سنتی
• منتورینگ گروهی
• منتورینگ همتا
• منتورینگ معکوس
• منتورینگ سریع
• منتورینگ از راه دور

حال برای بررسی اینکه در هر یک از این روش‌ها نقش منتور چیست، آن‌ها را به‌ شکل دقیق‌تری بررسی می‌کنیم.

منتورینگ سنتی

در «منتورینگ سنتی» ( Traditional Mentoring) که کلاسیک‌ترین نوع است، منتور بعد از استقرار در کسب و کار به شکل فرد به فرد هر یک از پرسنل را راهنمایی می‌کند. به این شکل، تعاملی سازنده بین منتور با فرد برقرار می‌شود. در نتیجه افراد انگیزه بالاتری در فعالیت تخصصی خود در سازمان پیدا خواهند کرد.

منتورینگ گروهی

در «منتورینگ گروهی» (Group Mentoring) یک یا چند منتور، گروهی از پرسنل را راهنمایی و پشتیبانی می‌کنند. معمولا در مواقعی که مدیران کسب و کار زمان یا هزینه کافی برای اختصاص یک منتور برای هر یک از افراد سازمان را نداشته باشد، از منتورینگ گروهی استفاده می‌شود. این نوع منتورینگ به‌خصوص برای سازمان‌ها و کسب و کارهای بزرگ مفید است.

منتورینگ همتا

«منتورینگ همتا» (Peer Mentoring) توسط افرادی در کسب و کار انجام می‌گیرد که تجربه، سمت شغلی و تخصصی یکسانی با دیگر هم‌رده‌های خود دارند. در حقیقت منتور در این روش، فردی از داخل سازمان است که طی جلسات مشخص گروهی، تجربیات خود را با سایر پرسنل هم سطح و هم رده خود از لحاظ سازمانی به اشتراک می‌گذارد. این رویکرد، محیط یادگیری مشارکتی و حمایتی موثری را در کسب و کار ایجاد می‌کند. شرکت فیس‌بوک نمونه موفقی از استفاده منتورینگ همتا در حوزه‌های مدیریت بهتر پروژه ها، رشد مهارت‌های فنی و حل مشکلات بخش پشتیبانی مشتریان خود است.

منتورینگ معکوس چیست؟

در «منتورینگ معکوس» (Reverse Mentoring) بر خلاف تعریف مرسوم از منتور، افراد جوان‌تر و کم تجربه‌تر سایر پرسنل داخل سازمان را راهنمایی می‌کنند. منتورینگ معکوس به‌خصوص برای به اشتراک‌گذاری دانش این افراد در حوزه‌های فناوری، شبکه‌های اجتماعی و روندهای روز با با دیگران کاربرد دارد. این رویکرد به پر کردن شکاف دانش بین نسل‌های مختلف در کسب و کارها کمک می‌کند. شرکت «جنرال الکتریک» از سازمان‌هایی است که با ایجاد زمینه همکاری بین پرسنل جوان‌تر و مدیران اجرایی با تجربه خود، دانش پرسنل رده بالا را در خصوص فناوری‌های نوین بروز کرد.

منتورینگ سریع

«منتورینگ سریع» (Speed Mentoring) روشی شامل برقراری تعاملات کوتاه و زمان‌بندی شده بین منتورهای مختلف و افراد است. این رویکرد اغلب در رویدادهای شبکه‌سازی یا کارگاه‌های آموزشی به‌کار می‌رود. در این تعامل افراد علاقه‌مند با تعداد بسیاری از رهبران، کارآفرینان و متخصصان در مدت زمانی کوتاه گفتگو می‌کنند. به این شکل انتقال تجربیات به شکلی سریع انجام می‌گیرد.

منتورینگ از راه دور

در «منتورینگ از راه دور» یا (Distance Mentoring)، منتور با استفاده از فناوری‌ها و پلتفرم‌های مجازی از راه دور خدمات حمایتی خود را ارائه می‌کند. این رویکرد در حالتی که منتورها در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف و دور از دسترسی قرار دارند، بسیار موثر است. زیرا امکان بهره‌گیری از تجربیات منتور را برای حل چالش‌های کسب و کار به شکلی ساده فراهم می‌کند.

ویژگی‌های یک منتور خوب چیست؟

انتخاب یک منتور خوب گام مهمی در موفقیت فعالیت و رسیدن به اهداف مد نظر در کسب و کارها است. اما اینکه ویژگی‌های اصلی منتور چیست و چگونه باید آن‌ها را تشخیص داد، نیاز به جستجو و تحقیق دارد. با این حال می‌توان با اطلاع از خصوصیات کلی یک منتور، در صورت نیاز بعد از جلسات ابتدایی نسبت به تمدید قرارداد یا قطع همکاری با وی اقدام کرد. بر این اساس یک منتور خوب پنج ویژگی اصلی زیر را دارد.

پیش از ورود به بحث پیشنهاد می‌کنیم مجموعه فیلم‌ آموزش کسب و کار و استارت‌آپ در فرادرس را مشاهده کنید. این مجموعه در درک بهتر فعالیت‌های منتور در شرکت کمک می‌کند و لینک آن در زیر قرار گرفته است:

• توانمندی بالا در راهنمایی افراد
• قابلیت انطباق با ارزش‌های کسب و کار
• معتمد بودن
• مهارت گوش دادن فعالانه
• برقراری رابطه دوستانه

در ادامه مطلب، هر یک از این موارد را تشریح می‌کنیم.

۱. توانمندی بالای راهنمایی و هدایت افراد

منتورها، افراد با تجربه‌ای هستند که مهارت و توانمندی کافی برای راهنمایی پرسنل و مدیران کسب و کار را در اختیار دارند. البته آن‌ها لزوما سمت‌های شغلی بالاتری نسبت به افراد و پرسنل شاغل ندارند.

۲. قابلیت انطباق با ارزش‌های کسب و کار

برای برقراری ارتباط و هدایت موثر افراد، یک منتور لازم است تا حداکثر ممکن خود را با اهداف و ارزش‌های کسب و کار هماهنگ کند. زیرا تنها در صورت نزدیک شدن به این ارزش‌ها است که امکان درک کامل چالش‌ها و رفع موانع فراهم خواهد شد.

۳. اهمیت معتمد بودن منتور چیست؟

از آنجا که در طی جلسات منتورینگ اطلاعات محرمانه‌ کسب و کار رد و بدل می‌شود، افراد باید به منتور اعتماد کامل را داشته باشند. جلب این اعتماد یکی از اصول کاری هر منتور است.

۴. مهارت گوش دادن فعالانه

از قابلیت‌های اصلی هر منتور، گوش دادن کامل، حضور در لحظه و سپس پاسخ‌گویی است. این ویژگی عامل مهمی برای تمرکز منتور بر روی اهداف و نیازهای کسب و کار است.

۵. برقراری رابطه دوستانه

یک منتور خوب، زمان کافی برای شناخت کافی مدیران یا افراد کسب و کار را صرف می‌کند. اطلاع از سابقه فعالیت، علایق، رضایت‌مندی شغلی و چالش‌های افراد گام مهمی در حل بهتر مشکلات سازمانی و حرکت به سمت بهبود است. البته منتور در این رابطه دوستانه مرزبندی‌های مشخصی را هم در نظر خواهد گرفت.

جمع‌بندی پایانی

منتورها به عنوان افراد با تجربه دارای دانش تخصصی، می‌توانند کسب و کارها را در مسیر رشد و بهبود فعالیت هدایت کنند. در حقیقت فرایند منتورینگ رمز اصلی ارتقای توانمندی‌های پرسنل، مدیران و تزریق ایده‌های نو در جهت توسعه سریع‌تر است. در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم که منتور چیست و چه اهمیتی برای کسب و کارها دارد. همچنین تشریح کامل انواع روش‌های منتورینگ و ویژگی‌های یک منتور خوب، دیدگاهی مناسب برای انتخاب بهترین فرد در این حوزه را فراهم می‌کند. در بخشی از مطلب نیز به معرفی فیلم‌های آموزشی تهیه شده در فرادرس برای یادگیری مفاهیم اصلی کسب و کار پرداختیم. این فیلم‌ها به پیاده‌سازی بهتر توصیه‌های منتور کمک می‌کنند.