زمان حال ساده در فارسی – به زبان ساده با مثال و تمرین – فرادرس

زمان حال ساده در فارسی یکی از زمان‌های فعل مضارع فارسی است که از ترکیب «بن فعل مضارع + شناسه‌های فعل» ساخته می‌شود و وقوع یک عمل یا پذیرفتن یک حالت در زمان حال یا آینده را نشان می‌دهد. برای مثال، فعل «داریم» یک فعل در زمان مضارع ساده است. البته امروزه، این فعل کاربرد محدودی دارد. در این مطلب از مجله فرادرس، زمان حال ساده در فارسی، ساختار، نشانه و حالت مجهول آن را با مثال توضیح می‌دهیم و کاربردهای آن را نیز معرفی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کرده‌ایم که با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود را بسنجید.

زمان حال ساده در فارسی

زمان حال ساده از ترکیب «بن مضارع + -َ م، ـی، -َ د، ـیم، ـید و -َ ند» ساخته می‌شود و وقوع و انجام یک عمل خاص یا پذیرفتن یک حالت را در زمان اکنون یا آینده بیان می‌کند. از این فعل به عنوان فعل اصلی در معنای مضارع اخباری یا التزامی و فعل کمکی در ساختار برخی افعال ماضی، مضارع و آینده استفاده می‌شود. در این مطلب، نشانه فعل حال ساده، صرف فعل آن، حالت مجهول آن و کاربردهای آن را با مثال بررسی می‌کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری این فعل و دیگر افعال مضارع فارسی، فیلم آموزش رایگان انواع فعل مضارع در فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

فرمول زمان حال ساده

در کادر زیر، فرمول ساخت فعل حال ساده را آورده‌ایم.

نشانه زمان حال ساده در فارسی

مهم‌ترین نشانه زمان حال ساده یا مضارع ساده در فارسی این است که در ساختار آن، هیچ بخشی جز بن فعل مضارع و شناسه‌های مضارع وجود ندارد. نشانه دیگر نیز این است که معنای فعل حال ساده، نه حالت استمراری، نه حالت اخباری و نه حالت التزامی دارد. در جدول زیر، همه انواع فعل مضارع را آورده‌ایم تا تفاوت فعل مضارع ساده با دیگر ساختارهای فعل مضارع را بهتر درک کنید.

نکته: فعل حال ساده در فارسی امروز کاربرد چندانی ندارد و برای مصدرهایی کمی (مانند مصدر «استن») استفاده می‌شود.

مثال فعل زمان حال ساده در فارسی

در جدول زیر، چند نمونه از فعل حال ساده یا مضارع ساده را در حالت مثبت و منفی آورده‌ایم و ساختار آن‌ها را بررسی کرده‌ایم.

نکته: برای ساخت حالت منفی این فعل، کافی است «نـ» را به ابتدای بن مضارع فعل اضافه کنیم. یعنی از ترکیب «نـ + بن مضارع + شناسه» استفاده کنیم.

صرف فعل حال ساده

در جدول زیر، مصدر «گفتن» را در زمان حال ساده و برای همه صیغه‌ها صرف کرده‌ایم.

فعل مجهول حال ساده

برای ساخت افعال مجهول، از ساختار «صفت‌های مفعولی (بن ماضیِ بن مضارع + ه) + بن مضارع از مصدر کمکی «شدن» (شو) + شناسه» استفاده می‌کنیم. البته فقط افعال گذرا به مفعول قابل تبدیل به حالت مجهول هستند. در جدول زیر، نمونه‌ای از این فعل را به صورت مجهول صرف کرده‌ایم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری مجهول‌سازی افعال مختلف، فیلم آموزش رایگان چگونه فعل را در مجهول کنیم در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

یادگیری انواع زمان حال فارسی با فرادرس

تا اینجا ساختار و کاربرد زمان حال ساده در فارسی را یاد گرفتیم. اما این فعل، یکی از انواع فعل مضارع است و افعال از نظر زمانی به انواع مختلفی از زمان گذشته و حال تقسیم می‌شوند. علاوه بر این، فعل‌های فارسی دسته‌بندی‌های دیگری چون اسنادی و خاص، گذرا و ناگذر و… دارند که هرکدام از آن‌ها باعث ایجاد تغییراتی در اجزای جمله می‌شوند. پس یادگیری انواع افعال در زبان فارسی بسیار مهم است. به همین دلیل در این بخش، برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که برای یادگیری افعال، بسیار کاربردی هستند.

همچنین برای یادگیری کل مباحث درس ادبیات فارسی در دوره متوسطه، می‌توانید مجموعه آموزش زیر را مشاهده کنید.

کاربرد فعل زمان حال ساده

از فعل زمان حال ساده هم به عنوان فعل اصلی و هم افعال کمکی در ساختار دیگر افعال، استفاده می‌کنیم. کاربردهای این فعل را در فهرست زیر آورده‌ایم.

• فعل اصلی
• در معنای فعل مضارع اخباری
• در معنای فعل‌ مضارع التزامی
• به عنوان فعل کمکی در ساختار ماضی التزامی
• به عنوان فعل کمکی در ساختار مضارع مستمر
• به عنوان فعل کمکی در ساختار افعال آینده
• در ساختمان فعل مرکب
• در ساختمان فعل پیشوندی

در ادامه، هرکدام از کاربردهای بالا را با مثال بررسی می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری انواع فعل‌های مضارع در زبان فارسی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

فعل اصلی

فعل حال ساده می‌تواند به عنوان فعل اصلی جمله به کار برود. در کادر زیر نمونه‌ای از فعل مضارع ساده را آورده‌ایم که فعل اصلی جمله است.

در معنای مضارع اخباری

فعل مضارع اخباری از ساختار «می + بن مضارع + شناسه» ساخته می‌شود و وقوع فعلی در زمان حال یا آینده را نشان می‌دهد. گاهی افعال حال ساده، معنی فعل مضارع اخباری می‌دهند. مانند مثال زیر که در آن، فعلی در ساختار مضارع ساده به کار رفته و معنای مضارع اخباری دارد.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، فعل مضارع اخباری را به طور مفصل توضیح داده و با مثال بررسی کرده‌ایم.

در معنای مضارع التزامی

افعال مضارع التزامی از ترکیب «بـ + بن مضارع + شناسه» ساخته می‌شوند و معنای انجام کاری یا پذیرفتن حالتی به صورت احتمالی، شرطی، تمنایی و… را می‌دهند. فعل حال ساده می‌تواند در معنای این فعل نیز به کار برود. در کادر زیر، نمونه‌ای از این وضعیت را بررسی می‌کنیم.

به عنوان فعل کمکی در ساختار ماضی التزامی

افعال ماضی التزامی را از ترکیب «صفت مفعولی (بن ماضی + ه) + بن کمکی «باش» + شناسه» می‌سازیم. برای مثال فعل «رفته باشم» فعل گذشته التزامی است. فعل کمکی موجود در ساختار این فعل، فعل مضارع ساده است. در کادر پایین، نمونه‌ای از این کاربرد فعل حال ساده را آورده‌ایم.

به عنوان فعل کمکی در ساختار مضارع مستمر

افعال مضارع مستمر را با ترکیب «بن کمکی «دار» + شناسه + می + بن مضارع فعل اصلی + شناسه» می‌سازیم. پس بخش اول این فعل، فعلی با ساختارِ حال ساده است. در کادر زیر، نمونه‌ای از این کاربرد حال ساده را بررسی کرده‌ایم.

به عنوان فعل کمکی در ساختار فعل آینده

افعال آینده از «بن مضارع کمکی «خواه» + شناسه + بن ماضی فعل اصلی» ساخته می‌شوند و معنای انجام کاری یا پذیرفتن حالتی در آینده دور یا نزدیک را می‌دهند. مطابق ساختار این فعل، بخش کمکی آن، فعل حال ساده است. در کادر پایین مثالی از فعل آینده را آورده‌ایم و ساختار فعل کمکی آن را بررسی کرده‌ایم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری انواع فعل در زبان فارسی، فیلم آموزش رایگان فعل در فارسی فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

در ساختمان فعل مرکب

فعل مرکب یکی از انواع فعل از نظر ساختمان است و منظور از آن، فعلی است که مطابق فرمول «یک یا چند تکواژ آزاد + فعل» ساخته می‌شود. برای مثال فعل «صحبت می‌کردند» فعلی مرکب است که از ساختار «صحبت (تکواژ آزاد) + فعل ماضی استمراری (می + بن فعل ماضی «کرد» + شناسه)» ساخته شده است. ممکن است در ساختار برخی افعال مرکب، فعل حال ساده وجود داشته باشد. برای مثال در کادر زیر نمونه‌ای از این فعل را آورده‌ایم.

در ساختمان فعل پیشوندی

یکی دیگر از حالت‌های ساختمان فعل، پیشوندی است. ساختار فعل پیشوندی مطابق ساختار «یک یا چند تکواژ وابسته + فعل» است. برای مثال فعل جمله «ما از پس مشکلات بر می‌آییم.» فعلی پیشوندی است که از «بر (تکواژ وابسته) + فعل مضارع اخباری (می + بن مضارع «آی» + شناسه)» ساخته شده است. از فعل ساده برای ساخت فعل‌های پیشوندی نیز استفاده می‌کنیم. در کادر زیر نمونه‌ای از این کاربرد فعل پیشوندی را آورده‌ایم.

نمونه سؤال زمان حال ساده در فارسی

حالا که یاد گرفتیم زمان حال ساده چیست و نمونه‌های آن را بررسی کردیم، می‌توانید تمرین زیر را انجام دهید. برای انجام این تمرین، کافی است گزینه درست مورد نظر خود در هر سؤال را انتخاب کنید. سپس گزینه «مشاهده جواب» را بزنید تا پاسخ درست را مشاهده کنید. برخی از پرسش‌ها دارای توضیحاتی هستند که بعد از انجام این مراحل، می‌توانید آن‌ها را مطالعه کنید. با انتخاب هر پاسخ درست، یک امتیاز می‌گیرید و امتیاز نهایی خود را در پایان تمرین یعنی بعد از پاسخ دادن به همه پرسش‌ها، خواهید دید.

جدول خلاصه نکات زمان حال ساده در فارسی

در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم زمان حال ساده چیست و ساختار و کاربرد آن، نشانه این فعل، روش مجهول‌سازی آن و… را توضیح دادیم. همچنین با دیگر انواع فعل‌های مضارع نیز آشنا شدیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای قرار دادیم تا با پاسخ دادن به آن‌ها تمرین کنید و میزان یادگیری خود را افزایش دهید. در جدول زیر، مهم‌ترین نکات بیان‌شده در این مطلب را آورده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری درست و کامل این مبحث، کل مطلب را مطالعه کنید.