آبله میمون چیست؟ – علائم، راه های انتقال و درمان – فرادرس

انواع ویروس آبله میمون

ویروس آبله میمون به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:

• Clade I: دسته اول نوع حاد بیماری و مهلک است. برخی از نمونه‌های گزارش‌شده تا ۱۰٪ از بیماران را در کام مرگ فرو برده است. هرچند، در آمار مبتلایانِ اخیر، درصد مرگ‌ومیر کمتری مشاهده می‌شود. شیوع «Clade I» از آفریقای مرکزی بوده است.
•  Clade II: دسته دوم در سال ۲۰۲۲ به صورت جهانی شیوع پیدا کرد. عفونت‌های ناشی از این دسته به اندازه دسته اول شدید نیست و بیش از ۹۹٬۹ درصد از مردم، پس از گذراندن دوره بیماری، بهبودی کامل پیدا کردند.

ویروس‌ها ذرات بسیار کوچکی هستند که می‌توان آن‌ها را مرز بین موجود زنده و غیرزنده دانست. عفونت‌های ویروسی در سرتاسر دنیا شایع است که سالانه افراد زیادی را درگیر می‌کند و گاهی باعث مرگ می‌شود. آشنایی با منشأ ویروس، طبقه‌بندی، راه‌های انتقال و شرایط تکثیر آن‌ها می‌تواند برای علاقه‌مندان به این مبحث، جالب و آموزنده باشد. در فرادرس سعی شده که به زبانی ساده و در عین حال کامل، این موارد و برخی دیگر آموزش داده شود. برای مشاهده فیلم آموزش ویروس‌شناسی از فرادرس می‌توانید به لینک زیر مراجعه کنید.

برای این‌که بدانیم آبله میمون چیست و راه‌های پیشگیری از ابتلا به این ویروس را یاد بگیریم، لازم است با علائم آن آشنا شویم. پیش‌تر در مجله فرادرس درباره ویروس صحبت کردیم که منبع خوبی برای مطالعه در این رابطه است. در ادامه علائم بیماری را مرحله به مرحله و به کمک تصاویر مختلف توضیح می‌دهیم.

در تصویر زیر می‌توانید نمای میکروسکوپی ویروس آبله میمون را ببینید.

علائم بیماری آبله میمون با عکس

تا به اینجای مطلب متوجه شدیم که آبله میمون چیست و چگونه شیوع پیدا می‌کند. در این بخش قصد داریم علائم بیماری آبله میمون را نام ببریم. افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، معمولاً تا بروز اولین نشانه‌های بیماری، یک دوره نهفتگی بین ۵ تا ۲۱ روز را تجربه می‌کنند. با ظهور اولین نشانه‌ها می‌توان تشخیص داد که فرد به آبله میمونی دچار شده است. شایع‌ترین علائمی که در ابتدای بیماری ظاهر می‌شوند، عبارتند از:

• افزایش دمای بدن
• سردرد
• دردهای عضلانی
• کمردرد
• تورم غدد لنفاوی
• تب و لرز
• خستگی مفرط
• درد مفاصل

پس از چند روز بیماری خودش را با ایجاد دانه‌های پوستی روی صورت نشان می‌دهد و سپس با گذشت یکی دو روز، با توجه به شدت بیماری، تقریباً در تمامی نواحی بدن پخش می‌شود. در تصویر زیر می‌توانید بروز بثورات پوستی آبله میمون را در مراحل اولیه بیماری مشاهده کنید. در این مرحله، هنوز دانه‌های پوستی متورم و آبدار نشده‌اند.

پس از گذشت ۲ تا ۳ روز، تاول‌ها بزرگ، آبدار، گود و چرکی می‌شوند که در تصویر زیر قابل‌مشاهده است.

دانه‌های روی پوست که به آن بثورات پوستی گفته می‌شود، معمولاً ۱ تا ۵ روز بعد از بروز اولین نشانه‌های بیماری در فرد ظاهر می‌شود. این دانه‌ها ابتدا روی پوست صورت قابل‌مشاهده است و سپس در کل بدن پخش می‌شود. حتی ممکن است نواحی مرطوب بدن مانند دهان، واژن و مخاط بینی را نیز درگیر کند. این دانه‌ها بعد از یکی دو روز بزرگ می‌شوند و به تاول‌‌های آبداری تبدیل می‌شوند که در نهایت می‌ترکند و خشک می‌شوند.

اوج بیماری دقیقاً همین زمانی است که تاول‌ها حجیم و آبدار شده‌اند و بالاترین خطر انتقال را دارند. اما وقتی خشک می‌شوند و شروع به پوسته‌ریزی می‌کنند، دیگر مُسری نیستند و اگر در این بازه زمانی، کسی با بیمار در تماس باشد، خطر ابتدا به بیماری را ندارد. در تصویر زیر می‌توانید مراحل شکل‌گیری تاول‌ها و بزرگ شدن آن‌ها را مشاهده کنید.

این تاول‌ها پس از چند روز در تمام بدن پخش می‌شوند و نواحی زیادی را ازجمله دست‌ها و پاها، کمر، شکم، اطراف دهان و حتی داخل دهان را درگیر می‌کنند. در تصویر زیر می‌توانید نمونه‌ای از تاول‌ها را ببینید که داخل و اطراف دهان تشکیل شده‌اند.

در تصویر زیر نیز تاول‌‌های متورم را روی کمر مشاهده می‌کنید که در مرحله خشک شدن است.

نکته بسیار مهم: به هیچ وجه به تاول‌ها دست نزنید. به‌ویژه وقتی تاول‌ها در حال خشک شدن و پوسته‌ریزی هستند و خارش زیادی ایجاد می‌کنند. چون با ترکیدن این ضایعات پوستی، ردی روی پوست به جا می‌ماند که ممکن است هیچ‌وقت از بین نرود و به شکل یک فرورفتگی ماندگار شود که با هیچ دارویی محو نمی‌شود و فقط ممکن است از طریق لیزر از بین برود.

در رابطه با کودکان، با مشاهده موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.

• روی پوست کودک تاول‌‌هایی مشاهده می‌کنید.
• ظاهراً کودک علائمی ندارد اما طی سه هفته اخیر در تماس با فردی بوده که به بیماری ام‌پاکس مبتلا شده است.
• طی سه هفته گذشته به آفریقای مرکزی یا غرب آفریقا سفر کرده است.
• علائمی مانند تب و لرز، خستگی و ضعف جسمانی، سردرد و سایر علائم آبله میمونی را دارد.

در رابطه با بزرگسالان، با مشاهده موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.

• طی سه هفته گذشته با فرد مبتلا به بیماری آبله میمون ارتباط جنسی داشته‌اید.
• به غرب آفریقا یا آفریقای مرکزی سفر کرده‌اید.
• در تماس با شخص آلوده یا جانور آلوده بوده‌اید.
• تاول‌هایی را روی پوست صورت خود مشاهده می‌کنید.
• علائمی مانند تب، سردرد، ضعف جسمانی، تورم غدد لنفاوی و مواردی از این قبیل را در بدن خود حس می‌کنید.

راه انتقال ویروس ام پاکس

ویروس ام‌پاکس بر اثر تماس با حیوان یا افراد آلوده به این ویروس منتقل می‌شود. پس راه انتقال این ویروس را در حالت کلی به دو شکل زیر می‌توانیم تعریف کنیم:

• انتقال از انسان به انسان: انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر زمانی رخ می‌دهد که در تماس با دانه‌های پوستی و تاول‌هایی باشید که زخم پوستی ایجاد کرده‌اند یا ترکیده‌اند. چون این تاول‌ها چرکی هستند و وقتی باز می‌شوند یا می‌ترکند، ویروس را پخش می‌کنند و ناقل بیماری به حساب می‌آیند. ازطرفی، بزاق فرد‌ مبتلا یا تنفس او نیز نیز می‌تواند ویروس را انتقال دهد. رابطه جنسی نیز می‌تواند عامل انتقال ویروس آبله میمون از شخصی به شخص دیگری باشد.
• انتقال از حیوان به انسان: حیوانات، به‌ویژه جوندگان نیز می‌توانند ناقل این بیماری باشند و آن را به انسان سرایت دهند. راه‌های انتقال از حیوان به انسان می‌تواند از طریق تماس با زخم روی بدن حیوان آلوده باشد. همچنین تماس مستقیم با خون حیوان آلوده نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.

نکته: یکی از راه‌های انتقال ویروس آبله میمون می‌تواند از طریق وسایل بیمار باشد. یعنی هر گونه تماس با لباس بیمار، ملحفه، حوله حمام یا سایر وسایل شخصی او که در ارتباط مستقیم با بیمار است، می‌تواند عامل انتقال و سرایت آبله میمونی باشد. پس در صورتی که با فرد مبتلا به این ویروس در ارتباط هستید، مدام دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و از مواد ضدعفونی‌کننده برای تمیز کردن محیط اطراف او استفاده کنید.

یادگیری زیست شناسی با فرادرس

آشنایی با مبانی مقدماتی زیست‌شناسی، اهمیت زیادی در یادگیری اصولی علوم زیستی دارد. اساس بسیاری از پژوهش‌هایی که انجام شده است، از تحقیقات پایه تا علوم آزمایشگاهی و پزشکی، بر مبنای مطالعات زیست‌شناسی صورت گرفته است. با شناخت و آگاهی از این مبانی می‌توانیم مسیر پیشرفت خود را در این زمینه رقم بزنیم و شاهد موفقیت‌‌های چشمگیری در این عرصه باشیم.

به منظور آشنایی با مباحث زیست‌شناسی مانند زیست‌شناسی سلولی و مولکولی، بیوانفورماتیک، شناسایی مولکولی، ژنتیک مولکولی، باکتری‌شناسی و موارد مشابه، فرادرس فیلم‌های آموزشی متنوعی را در دستری کاربران خود قرار داده است که با مشاهده آن‌ها می‌توانید از مراحل مقدماتی تا مباحث کاربردی و دانشگاهی را در فرادرس یاد بگیرید.

اگر قصد دارید در حوزه زیست‌شناسی اطلاعات بیشتری کسب کنید و درباره انواع سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدانید، توصیه می‌کنیم مجموعه فیلم‌‌‌های آموزش زیست‌شناسی فرادرس را مشاهده کنید که از دروس دانشگاهی تا کاربردی در اختیار شما قرار گرفته است. لینک آن را در ادامه مشاهده می‌کنید.

نحوه تشخیص و درمان آبله میمونی

از آنجا که ویروس آبله میمون یک ویروس نادر است و به همین دلیل ممکن است تشخیص این بیماری کمی دشوار باشد، لازم است نهایت دقت در تشخیص صورت بگیرد تا علائم آن با بیماری‌های مشابه مانند آبله مرغان یا «سرخک» (Measles) اشتباه گرفته نشود. البته شکل تاول‌ها و همچنین علائمی مانند تورم غدد لنفاوی در بیشتر موارد این بیماری را از سایر بیماری‌ها متمایز می‌کند. آبله میمونی یک بیماری واگیردار است و ما پیش‌تر در مجله فرادرس به این موضوع اشاره کرده بودیم. برای مطالعه بیشتر می‌توانید به لینک مربوطه مراجعه کنید.

برای تشخیص بیماری آبله میمونی، نمونه‌برداری از یکی از تاول‌ها انجام می‌شود. سپس آن را به آزمایشگاه می‌فرستند تا «تست واکنش زنجیره پلیمراز» (Polymerase Chain Reaction) صورت بگیرد. شاید هم نیاز به آزمایش خون باشد تا بتوان از طریق آن ویروس ام‌پاکس یا آنتی‌بادی‌هایی که سیستم ایمنی شما را می‌سازد، بررسی شود.

معمولاً درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، جز این‌که بیمار صبر کند تا دوره بیماری که بین ۲ تا ۴ هفته است تمام شود. پس از آن به مرور تاول‌ها از بین می‌رود و اگر به آن‌ها دست نزده باشید، ردی از خود بر جا نمی‌گذارند. پزشکان در این دوران توصیه می‌کنند که مرتب حمام کنید و وسایل شخصی خود مانند ملحفه، لباس، حوله حمام و… را مرتب عوض کنید. برای بهبود تاول‌های داخل دهان هم بهتر است روزی چند بار آب‌نمک قرقره کنید. از همه مهم‌تر، استراحت کنید و تا زمانی که ناقل این بیماری هستید، با کسی در تماس نباشید.

یکی از داروهایی که برای درمان بیماری آبله میمون تجویز می‌شود، «تیکوویریمات» (Tecovirimat) است که دوز آن را پزشک معالج تعیین می‌کند و آن را با نام «TPOXX» نیز می‌شناسند. البته این دارو برای بیماری آبله استفاده می‌شود، اما چون ویروس آبله منشأ آبله میمون است، برای درمان این بیماری هم مؤثر است. تیکوویریمات یک داروی ضدویروسی است که به صورت کپسول برای بیمار تجویز می‌شود.

واکسن آبله میمون

در حال حاضر، در برخی از کشورها، ازجمله استرالیا، واکسن آبله میمون در دسترس است و شرایط واکسیناسیون هم قبل از ابتلا به بیماری و هم بعد از آن وجود دارد. اما برای دریافت نتیجه بهتر توصیه می‌شود قبل از این‌که در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار بگیرید، به سراغ واکسن آن بروید.

برای مشاهده فیلم آموزش واکسیناسیون و مراحل طراحی واکسن پروتئینی در محیط Insilico از فرادرس می‌توانید از لینک زیر کمک بگیرید.

اگر شخصی در معرض این بیماری باشد، می‌توان واکسیناسیون را ۴ روز بعد از بروز اولین علائم بیماری انجام داد که بالاترین احتمال پیشگیری را به دنبال دارد. البته افرادی که این واکسن را دریافت کرده‌اند، همچنان مستعد ابتلا به این بیماری هستند. به همین دلیل، بهتر است در مواجهه با بیمار، تا حد امکان از او دوری کنند و مراقبت‌های بهداشتی لازم را در صورت تماس یا وسایل شخصی بیمار انجام دهند.

واکسن آبله میمون، حاوی ویروس اصلاح‌شده است که جلوی تکثیر ویروس را در بدن انسان می‌گیرد. این واکسن در دو دوز تزریق می‌شود و هم می‌تواند به صورت «زیرجلدی» (subcutaneous) – زیر پوست – و هم «داخل جلدی» (Intradermal) – داخل لایه‌های بیرونی پوست – انجام شود.

در ایران هنوز واکسن آبله میمون در دسترس نیست، ولی افرادی که در کودکی واکسن آبله زده‌اند، کمتر در معرض ابتلا به آن خواهند بود. اما کیت تشخیص بیماری بسیار دقیق است و به همین دلیل می‌توان در صورت مراجعه به پزشک با مشاهده اولین نشانه‌های بیماری، آن را تشخیص داد و با رعایت نکات بهداشتی و قرنطینه شدن، احتمال انتقال و سرایت آن را کاهش داد.

راه‌ های پیشگیری از ابتلا به آبله میمون

روش‌های مختلفی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توانید از خودتان و اطرافیان‌تان در برابر بیماری آبله میمونی محافظت کنید. مهم‌ترین آن‌ها را در این بخش از مطلب فهرست کرده‌ایم.

• از هر گونه تماس پوستی با افراد مبتلا به این بیماری و همین‌طور حیواناتی که ناقل ویروس هستند، خودداری کنید.
• از برقراری رابطه جنسی با فرد آلوده تا قبل از بهبودی کامل، اجتناب کنید.
• بهداشت شخصی را رعایت کنید. دست‌های خود را به‌ویژه بعد از تماس فیزیکی با بیمار یا وسایل او، با آب و صابون شستشو دهید.
• مرتب وسایل بیمار و سطوحی که به ویروس آلوده شده را ضدعفونی کنید.
• در صورتی که با بیمار در تماس هستید، از ماسک استفاده کنید و دستکش یا لباس‌های مخصوص برای محافظت از خود بپوشید.
• در صورت بروز علائم، به پزشک مراجعه کنید و خودتان را قرنطینه کنید.
• از خوردن گوشت حیوانات شکاری به‌ویژه در مناطقی که ویروس آبله میمون شایع است، خودداری کنید.
• از سفر کردن به کشورهای آفریقایی اجتناب کنید و تا حد امکان به سراغ حیوانات خانگی وارداتی نروید.

فرق بیماری آبله مرغان و آبله میمون چیست؟

از آنجا که تاول‌های روی پوست در بیماری آبله میمون شباهت زیادی به بیماری آبله مرغان دارد، ممکن است با هم اشتباه گرفته شود. به همین دلیل در ادامه اشاره مختصری به فرق بین آبله میمون و آبله مرغان خواهیم داشت.

به نظر می‌رسد که بثورات پوستی در بیماری «آبله میمون» (Monekypox) تا حدی شبیه بیماری «آبله مرغان» (Chickenpox) است. اما در واقعیت این‌طور نیست. هر دو بیماری آبله مرغان و آبله میمون جزو عفونت‌‌های ویروسی به شمار می‌روند، اما منشأ آن‌ها ویروس‌های متفاوتی است و علاوه بر این، از نظر منشأ بروز بیماری، علائم، شدت و نحوه سرایت با هم تفاوت‌هایی دارند. تا به اینجای مطلب یاد گرفتیم که بیماری آبله میمون چیست و چگونه به افراد مختلف سرایت می‌کند. همچنین آموختیم که یکی از نشانه‌های این بیماری، ظهور بثورات جلدی روی پوست است.

در تصویر زیر می‌توانید بهتر متوجه شوید که فرق تاول‌های آبله مرغان با آبله میمون چیست و از نظر ظاهری چقدر با هم فرق می‌کند.

این تاول‌ها وقتی متورم و آبدار می‌شوند، شباهت زیادی به بیماری آبله مرغان پیدا می‌کنند. به همین دلیل در این بخش از مطلب قصد داریم فرق این دو بیماری را با توجه به چهار موردی که اشاره کردیم توضیح دهیم.

در آموزش‌های قبلی مجله فرادرس درباره بیماری‌های واگیردار و نحوه انتقال آن‌ها به طور کامل صحبت کرده‌ایم. برای مطالعه بیشتر می‌توانید به لینک مربوطه مراجعه کنید.

تفاوت بیماری آبله میمونی و آبله مرغان را از چهار جنبه زیر می‌توانیم بررسی کنیم:

• منشأ بروز بیماری: بیماری آبله مرغان توسط ویروس «واریسلا زوستر» (Varicella Zoster) منتقل می‌شود، اما بیماری آبله میمون توسط ویروس «آبله» (Smallpox) ایجاد می‌شود.
• علائم بیماری: بیماری آبله مرغان اغلب به صورت دانه‌های قرمز روی پوست ظاهر می‌شود و سپس دانه‌ها به تاول‌های بزرگ، آبدار و چرکی تغییر شکل پیدا می‌کنند. هم‌زمان با آن تب و خستگی مفرط نیز به عنوان علائم بیماری مشخص می‌شود. اما در بیماری آبله میمون تاول‌‌ها بزرگ‌تر، سفت‌تر و گودتر است و شروع بیماری در آبله میمون با تب همراه نیست. همچنین تورم غدد لنفاوی که یکی از نشانه‌های آبله میمون است، در بیماری آبله مرغان مشاهده نمی‌شود.
• شدت بیماری: آبله مرغان در مقایسه با آبله میمونی ضعیف‌تر است، به‌ویژه در کودکان. اما در بزرگسالان یا افرادی با سیستم ایمنی ضعیف‌تر این بیماری شدیدتر بروز می‌کند. اما آبله میمونی علائم شدیدتری دارد و گاهی بیمار را با مشکلات خیلی جدی‌‌تری مانند مشکلات تنفسی (ذات‌الریه یا مسمومیت خونی) درگیر می‌کند.
• نحوه انتقال بیماری: بیماری آبله مرغان به راحتی و با سرفه کردن، عطسه کردن یا تماس مستقیم با تاول‌‌های بیمار منتقل می‌شود، اما آبله میمون فقط از طریق تماس با انسان یا حیوان (جونده یا میمون) که به بیماری مبتلا است، سرایت می‌کند. همچنین با دست زدن به وسایل آلوده یا تاول‌‌های بیمار نیز احتمال انتقال بیماری وجود دارد. البته در بیماری آبله مرغان، راه انتقال بیماری فقط از انسان به انسان است، درحالی‌که در بیماری آبله میمون، عامل انتقال هم می‌تواند انسان و هم حیوان باشد.

سوالات رایج درباره بیماری آبله میمون

در ادامه مطلب سعی کرده‌ایم به برخی از پرسش‌های رایج در رابطه با این‌ موضوع پاسخ دهیم که آبله میمون چیست و چگونه سرایت می‌کند.

آیا آبله میمون کشنده است؟

اگر آبله میمون از نوع اول (Clade I) باشد، در برخی موارد ممکن است آسیب‌های جدیدی در پی داشته باشد و حتی باعث مرگ‌ومیر شود. اگر دسته دوم (Clade II) باشد – که در حال حاضر شایع شده است – خطر مرگ ندارد. اما در رابطه با آن دسته از افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، سابقه بیماری‌های زمینه‌ای یا تنفسی مانند آسم دارند و همچنین در خانم‌های باردار ممکن است نوع دوم آن هم کشنده باشد.

آیا آبله میمون واکسن دارد؟

تا به امروز واکسن مشخصی برای این بیماری در نظر گرفته نشده است. البته کشورهایی مانند آمریکا و استرالیا واکسن این بیماری را تولید کرده‌اند، اما هنوز بیشتر کشورها برای این بیماری واکسن ندارند. در کل، چون این بیماری توسط ویروس آبله ایجاد می‌شود، می‌توانیم از واکسن آبله برای پیشگیری از ابتلا به آن کمک بگیریم.

چه کسانی بیشتر در معرض آبله میمونی هستند؟

کودکان، در مقایسه با بزرگسالان، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آبله میمون هستند. اما در بزرگسالانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا سابقه بیماری‌های زمینه‌ای دارند، و همچنین زنان باردار، خطر ابتلا به بیماری بیشتر است.

جمع‌بندی

در این مقاله کوتاه قصد داشتیم به زبانی ساده تعریف کنیم که آبله میمون چیست و راه‌های انتقال بیماری از چه طریقی است. همچنین سعی کردیم به این نکته اشاره کنیم که علائم بیماری آبله میمون چیست و چه فرقی با آبله مرغان دارد. بخش پایانی مطلب را هم به نحوه تشخیص این بیماری و نحوه درمان آن اختصاص دادیم و به برخی از پرسش‌‌های رایج در این زمینه پاسخ دادیم. در بخش جمع‌بندی جدولی ارائه کرده‌ایم که شامل خلاصه‌ای از مطلب فوق است.